به گزارش خبرنگار «نبض انرژی» صنایع بزرگ در ایران نسبت به سایر صنایع در نقاط دیگر جهان از یک مزیت قابل توجه به نام انرژی ارزان قیمت برخوردار هستند. به عنوان مثال برق به عنوان یک حامل انرژی که بخش قابل توجهی از نیاز صنایع کشور در این حوزه را مرتفع می‌سازد، در ایران به نرخ بسیار ناچیزی نسبت به سایر مناطق دنیا در اختیار بخش صنعت قرار می‌گیرد.
در نگاه اول این مسئله ممکن است یک مزیت برای حوزه صنعت کشور به حساب بیاید اما در گاهی کلان‌تر و طولانی‌مدت، شاهد ضرر کل کشور از تامین ارزان انرژی صنایع هستیم.
پیش از ورود به مسئله ضرر و زیان تامین ارزان برق صنایع کشور، ابتدا باید آمار و ارقام مرتبط با تامین این حامل انرژی برای بخش صنعتی کشور را مورد بررسی قرار دهیم. در بازه زمانی ابتدای سال 1401 صنایع کشور 10.5 درصد بیشتر از سال گذشته برق دریافت کرده‌اند.
* برق ارسالی به صنایع در بهار امسال 10.5 درصد رشد کرد
بر این اساس در حال حاضر بیش از 16 درصد بار شبکه برق کشور به طور میانگین به تامین برق صنایع اختصاص دارد. علاوه بر این اوج بار استان‌های صنعتی در یک ماه سال 1401 نسبت به سال گذشته تا 9.4 درصد افزایش را تجربه کرده است، در حالی که اوج بار کل در روز کمتر از 1.2 درصد رشد را به ثبت رسانده است.
از سوی دیگر در شرایطی که بسیاری از کارشناسان تصور می‌کردند، رشد اوج بار در ابتدای سال 1401 به دلیل افزایش دمای اتفاق افتاده است اما پس از کاهش دمای محسوس‌تر رخ داده در سطح کشور انتظار می‌رفت، اوج بار نیز کاهش یابد.
در این رابطه مشاهده روند اوج بار در بازه زمانی جاری که برودت هوا را شاهد هستیم، بیانگر کاهشی نشدن پیک مورد نیاز مصرف است، به نحوی‌که این شاخص در روزهای اخیر از 43 هزار مگاوات کمتر نشده است. کنار هم قرار دادن موارد مذکور بیانگر آن است که رشد اوج بار در ابتدای سال 1401 دلیلی به جز تغییر دمای هوا دارد و افزایش تامین برق صنایع مهمترین عامل رشد این شاخص است.
رشد آمار تامین برق در ماه اول سال 1401 توسط وزارت نیرو به اندازه‌ای بود که دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان و صادرکنندگان فولاد کشور دستاوردهای صادرات فولاد را به دلیل تامین برق پایدار دانست.
*شاخص شدت انرژی قربانی روش برق ارزان به صنایع
پس از بررسی روند تامین برق صنایع به سراغ زیان بلند مدت تامین انرژی ارزان در کشور می‌رویم. در این رابطه یکی از دلایل افزایش شاخص شدت انرژی در کشور بدون توجه به اسناد بالادستی استفاده برق ارزان در صنایع پر مصرف است.
به استناد گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ارتباط با دلایل بالا بودن شاخص شدت انرژی در کشور، صنایع سنگین انرژی‌بر با فناوری فرسوده یا قدیمی و روش‌ها تولید منسوخ در کنار سهم اندک استفاده از فناوری‌های پیشرفته از جمله دلایل مهم در محقق نشدن اسناد بالادستی پیرامون کاهش شاخص شدت انرژی به حساب می‌آید.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس اضافه می‌کند، بعضی صنایع ذاتاً انرژی بر هستند، ولی بخشی از آنها مثل صنعت آلومینیوم از فناوری قدیمی رنج می‌برند و بخشی نیز زنجیره تولید را رها کرده‌اند.
به عنوان مثال صنایع پتروشیمی و صنایع متکی به بخش قابل توجهی از معادن با رها سازی و عدم تکمیل زنجیره ارزش زمینه افزایش شاخص شدت انرژی در کشور را مهیا کرده‌اند.
* کشورهای دنیا چگونه به صنایع برق می‌دهند
بررسی تجربه کشور در مسئله کاهش شاخص شدت انرژی در کشور و همچنین رجوع به تجربیات جهانی این حوزه بیانگر آن است که دولت برای محقق کردن اسناد بالادستی از ابزار کافی برخوردار نیست. در همین رابطه یکی از مهمترین ابزارها برای مدیریت صنایع در حوزه بهینه‌سازی مصرف استفاده از سازوکار تعرفه انرژی صنایع است.
بر این اساس، شیوه کنونی نظام تعرفه‌گذاری مبنی بر ارائه یارانه انرژی به مشترکان صنعتی و قیمت ناچیز حامل‌هایی نظیر برق سبب شده تا بخش صنایع کشور هیچ انگیزه‌ای برای حرکت به سمت استفاده از فناوری به منظور کاهش مصرف انرژی نداشته باشند.
این در حالیست که در بسیاری از کشورهای دنیا، تعرفه‌گذاری برق با مجموعه‌ای از سیاست‌های تشویقی و تنظیمی مهمترین ابزار دولت برای بهبود شاخص‌های حوزه انرژی است.
برای مثال ایجاد تخفیف برای صنایع نوپایی که به مسئله بهینه‌سازی و کاهش مصرف توجه می‌کنند، در کنار افزایش قیمت برق صنایع پرمصرف نظیر صنعت فولاد، آلومینیوم و پتروشیمی می‌تواند انگیزه توجه مشترکان صنعتی به بهینه‌سازی را مشخص کند.
بر این اساس، صنایع کشور به دلیل استفاده از انرژی ارزان در بلند مدت نسبت به موضوع بهینه‌سازی بی‌توجهی کرده و بخش زیادی از هزینه صرف شده برای تولید حامل‌های انرژی در صنایع تلف شده است.
منبع: فارس
