/به گزارش نبض انرژی، فقر را میتوان کمبود دارایی موجود نسبت به مقدار موردنیاز تعریف کرد؛ این تعریف شامل همه پدیدهها ازجمله آب نیز میشود و اتفاقاً در خصوص آب، این تعریف مهمتر و حیاتیتر است. فقر آب به معنای عدم میزان کافی منابع آبی جهت استفاده در مصارف مختلف است که میتواند عواقب و پیامدهای مختلفی داشته باشد.
فقر آب در یک جغرافیا را میتوان از دو جهت در نظر گرفت؛ نخست فقدان منابع کافی آب جهت استفاده که از آن به سرانه آب نیز تعبیر میشود و دوم پراکندگی و نامتوازن بودن منابع آب در یک جغرافیا و منطقه. در تعریف اول، شاخصهای متعدد و مختلفی جهت ارزیابی به وجود آمده است که از مهمترین آنها میتوان به شاخص فالکن مارک اشاره کرد، بر اساس این شاخص حجم منابع آب تجدید پذیر به ازای هر نفر در سال مورد محاسبه قرار گرفته و با توجه به جدول زیر، وضعیت آبی منطقه مورد بررسی مشخص میشود.
جدول 1-شاخص فالکن مارک برای وضعیت آب
میزان سرانه آب تجدید پذیر برای هر نفر (مترمکعب در سال) | وضعیت آبی |
> 2500 | خوب |
1700 – 2500 | آسیبپذیری آبی |
1000- 1700 | دارای تنش آبی |
500 – 1000 | دارای کمبود آب |
< 500 | دارای کمبود شدید آب |
بر اساس این شاخص و با توجه به سرانه آب تجدید پذیر کشور و جمعیت، کشور ما در مرز بالا و در آستانه ورود به تنش آبی قرار دارد.
البته تعاریف و دستهبندیهای مختلف با شاخصهای مختلف نتایج متفاوتی نیز میدهند اما نکتهای که بهصورت کلی و با اطمینان میتوان اشاره کرد وضعیت نامناسب سرانه آبی در کشور است. این وضعیت با توجه به پدیده گرمایش جهانی و به طبع آن کاهش بارندگی و نیز افزایش جمعیت، بدون شک بدتر خواهد شد. لذا بهرهبرداری و مدیریت مطلوبتر منابع آبی موجود در کشور از اهمیت زیادی برخوردار است.
در تعریف دوم نیز با توجه به پراکندگی بارش کشور متوجه میشویم که میزان بارندگی در کشور دارای توزیع ناهمگون شدیدی است که باعث شده در بسیاری از استانهای کشور دچار کمآبی و خشکسالی بوده و در عوض تعداد اندکی از استانهای کشور از منابع آبی مطلوب بهرهمند هستند.
لذا با توجه به تعاریف ذکرشده در خصوص فقر آب، وضعیت کشور تا حدی نامطلوب است و با توجه به ملی بودن موضوع آب، نیاز است تا با اتخاذ تدابیر لازم و داشتن برنامه بلندمدت به مقابله با معضلات و مشکلات حوزه آب شتافت.
راهکارهای متنوعی برای این موضوع میتوان متصور بود. راهکارهایی نظیر انتقال آب بین استانی یا انتقال آب از دریای خزر و خلیجفارس به استانهای خشک، اجرای طرحهای آبخیزداری، اتخاذ سازوکار همزیستی باکم آبی مانند گذشتگان ما و…؛ اما نکتهای که در این بحث مهم است، ارزیابی اثربخشی و کارایی این راهکارها است که بر عهده کارشناسان مربوطه و نیازمند تحقیق و بررسی زیاد است. موضوعی که در صورت اجرا نشدن اصولی، نهتنها در رفع مشکلات کمکی نکرده بلکه ضمن صرف هزینههای گزاف، خود عامل معضلات و مشکلات جدیدی خواهد شد.
نویسنده: محمد امین مرادی