به گزارش خبرنگار «نبض انرژی» ایران با وسعتی زیاد و اکوسیستمی متنوع، سرزمینی کوهستانی و نیمه خشک است. متوسط بارندگی در این سرزمین، کمتر از یک سوم متوسط بارش جهانی است؛ این در حالی است که الگوی بارندگی از نظر توزيع زماني و مکاني، متناسب با نیازهای کشور نیست که خود، موجب تحمیل هزینه‌های از تولید تا مصرف می‌شود.
این موضوع در کنار تغییرات تدریجی آب و هوایی جهان در دو دهه اخیر که با تغییرات محسوس در افزایش دما و الگوی بارش در کره خاکی همراه بوده است، هر انسان دوراندیشی را به فکر فرو می‌برد که چه خواهد شد و چه باید کرد؟
عوامل انسانی و طبیعی متعددی را بر تغیرات آب و هوایی کره خاکی موثر دانسته‌اند؛ تغییرات اقلیمی وسیع در بازه‌های زمانی زمین شناسی، تغییر طبیعی مدار گردش زمین، ترکیبات جوی، تخریب لایه اوزون، اثر تغییرات ثابت خورشیدی و … که هر یک به نوبه خود موجبات تغییرات اقلیمی را فراهم آورده است؛ تغییراتی که با افزایش دما و به دنبال آن، کاهش منابع آب شیرین همراه بوده است.
چگونه می‌توان سرعت تغییرات نامطلوب اقلیمی را کاهش داد؟ بی‌تردید، هرچه میزان مصرف گرایی افزون شود، بر میزان آلودگی محیط زیست هم خواهد افزود. در جهانی زندگی می‌کنیم که به واسطه تنوع تولیدات، میزان سرانه مصرف، متناسب با وضعیت اقتصادی، افزایش نشان می‌دهد. افزایشی که هم اکنون می‌توان آثار نامطلوب زیست محیطی کوتاه مدت و میان مدت آن را مشاهده کرد. در این میان و در حوزه انرژی الکتریکی اگر میزان استفاده از سوخت‌های فسیلی در صنایع و نیروگاه‌های حرارتی کاهش یابد، از میزان آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از فعالیت نیروگاه‌های با سوخت فسیلی هم کاسته می‌شود. مدیریت صحیح مصرف، یک روش موثر بر کاهش آلودگی محیط زیست است.
چه باید کرد؟ متولیان صنعت برق، بهره گیری از ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر کشور در تولید برق و بکارگیری روش‌های موثر در مدیریت صحیح مصرف از سوی مصرف کنندگان این انرژی را دو عامل مهم در کاهش سرعت آسیب به محیط زیست و کاهش هزینه‌های نگهداری از تجهیزات نیروگاه‌های حرارتی می‌دانند. البته این به معنی کنار گذاشتن نیروگاه‌های حرارتی و بهره‌گیری کامل از انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق نیست، بلکه آن، راهکاری اطمینان بخش برای صنعت تولید برق است تا در سایه سیاست استفاده ترکیبی از منابع مختلف انرژی، سطح اطمینان تامین برق را در شرایط مختلف فصلی، همراه با مدیریت صیانت از محیط زیست، افزایش دهد.
به باور بسیاری از کارشناسان، دوران استفاده از نفت و سوخت‌های فسیلی رو به پایان گذاشته و در مقابل، سهم انرژی‌های نوین و تجدیدپذیر در تولید برق به ویژه انرژی خورشیدی، فزونی یافته و کشورهای صاحب صنایع و تکنولوژی، اقدام به سرمایه گذاری در این بخش کرده‌اند.
کشورهای مختلف، بنا بر اقلیم و سطح دانش و تکنولوژی خود در حوزه‌های مختلف تولید انرژی های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری می‌کنند. در فاصله سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۶، سهم مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر از کل انرژی مصرفی جهان، از ۱۸درصد به ۳۵ درصد افزایش یافته است؛ به همین نسبت سهم انرژی حاصل از سوخت‌های فسیلی نیز رو به کاهش بوده و از ۸۲ درصد به ۶۵ درصد رسیده است.
سازمان بین‌المللی انرژی در سال ۲۰۲۰ گزارشی از انرژی‌های تجدیدپذیر منتشر کرد که بر اساس آن، چین با ظرفیت تولید ۲۰۵ گیگاوات انرژی خورشیدی در سال، بزرگ‌ترین تولیدکننده در این حوزه معرفی شد. کشورهای زیادی در استفاده از انرژی خورشیدی پیشگام هستند. آمریکا نیز در سال 2019 با ظرفیت تولید انرژی خورشیدی بیش از ۷۶ گیگاوات، پس از چین، دومین کشور بهره مند از این نوع انرژی بوده است. این کشور اعلام کرده است که می‌خواهد تا سال ۲۰۳۵، تولید گازهای گلخانه‌ای خود را به پایین ترین حد برساند که بهترین گزینه برای دست یابی به این هدف و جایگزین مناسب برای سوخت های فسیلی در جهت تولید برق، بهره گیری از ظرفیت انرژی خورشیدی در این خصوص است.
بر اساس منابع آماری، مجموع بلند مدت تابش انرژی خورشیدی در مناطق مرکزی، جنوبی و جنوب شرق ایران از ظرفیت بی مانندی برخوردار است. امروزه سخن بسیاری بر استفاده از این انرژی و بهره گیری از پنل های خورشیدی در تولید برق می رود. سخنی که با توجه به ارزش منابع فسیلی و ظرفیت تبدیل آن در صنعت پتروشیمی و دیگر صنایع که حاصلش، محصولاتی با ارزش بسیار فراتر از صورت خام آن است، به گزافه نیست. در کشورهای مختلف، از نصب پنل های خورشیدی در خانه ها حمایت مالی می شود. بنابراین اگر از هزینه اولیه بالا و وابستگی استفاده از انرژی خورشیدی به شرایط آب و هوایی بگذریم، بهره گیری از این نوع انرژی به عنوان مکمل مطلوب تولید برقِ وابسته به نیروگاه های حرارتی، گزینه مناسب برای توسعه صنعت برق کشور است که از نگرانی حاصل از افزایش آلایندگی و هزینه های زیاد نگهداری از تاسیسات نیروگاهی می کاهد.
بنا به گزارش «سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر»، ایران، متناسب با گستره وسیع و تنوع اقلیمی خود و با وجود بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در بیش از دوسوم مساحت آن و متوسط تابش ۵/ ۵ – ۵/ ۴ کیلووات ساعت بر مترمربع در روز، یکی از کشورهایی است که ظرفیت بالایی در استفاده از انرژی خورشیدی دارد. این ظرفیت، آن چنان افزون است که به باور کارشناسان این حوزه، در صورت ایجاد زیرساخت های مناسب، ایران علاوه بر رفع نیازهای داخلی به انرژی، قادر به رفع نیاز کشورهای منطقه بوده و به یک صادر کننده انرژی‌های تجدیدپذیر تبدیل می شود.
در پایان، یادآور می‌شود در شرایط کاهش نزولات آسمانی و در پی آن، کاهش سطح ذخایر آبی پشت سدها، حداقل تا پایان دوره کم آبی نمی توان برای تولید برق، روی ذخایر سدهای آبی، حسابی باز نمود و از سویی رشد ظرفیت تولید برق به واسطه استفاده از نیروگاه‌های حرارتی از محدودیت‌هایی برخوردار بوده و راه‌اندازی نیروگاه‌های حرارتی جدید هم با هزینه‌های بسیاری همراه است. از این رو، مدیریت مصرف برق و بهره گیری از منابع انرژی‌های تجدیدپذیر تابش خورشید، باد و … با استفاده از یارانه از سوی دولت برای بهره‌گیری از سوی افراد حقیقی، ضرورتی است که شهروندان به عنوان مصرف کننده انرژی الکتریکی و دولت به عنوان متولی صنعت برق کشور، می‌بایست بدان توجه ویژه داشته باشند.
