«ما برای بیست سال دیگر حداقل بایستی بیست هزار مگاوات برق از انرژی هسته‌ای به دست بیاوریم. برآوردی که برای مصرف انرژی در کشور و تولید برقِ مورد نیاز کرده‌اند، حداقل بیست هزار مگاوات باید از طریق انرژی هسته‌ای باشد؛ والّا ما باید برق را از دیگران گدایی کنیم؛ یا اگر نتوانستیم گدایی کنیم، یا ننگمان آمد، یا به ما ندادند، از خیر چیزهایی که با نیروی برق میچرخد، باید بگذریم»؛ این بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب بود که ایشان در ۱۳ دی سال ۸۶ در دیدار با دانشجویان دانشگاه‌های استان یزد بر آن تاکید کردند.
به گزارش نبض‌انرژی،برق هسته‌ای به هر فناوری طراحی شده به منظور استحصال و به دست آوردن انرژی از هسته اتم‌ها به وسیله واکنش‌های کنترل شده گفته می‌شود، تنها روشی که امروزه به کار برده می‌شود، تولید برق از طریق شکافت هسته‌ای است.
فرایند‌های هسته‌ای از جمله منابعی هستند که می‌توان استفاده صلح آمیزی از آن‌ها داشت، همچون ساخت راکتور‌های هسته‌ای جهت تولید برق. در حال حاضر در سراسر جهان، راکتور‌های متعددی در حال کار هستند که از آن‌ها برای تولید قدرت و مبدلی برای انرژی الکتریکی استفاده می‌کنند. در راکتور‌های هسته‌ای که برای نیروگاه‌های اتمی طراحی شده‌اند با یکسری تغییرات از جمله شکاف اتم‌های اورانیوم و پلوتونیم توسط نوترون‌ها، انرژی آزاد شده که گرمای لازم را برای تولید بخار ایجاد می‌کند و بخار حاصل برای چرخاندن توربین‌های مولد برق استفاده می‌شود.
سهم برق هسته‌ای در تولید برق کشورها
در حال حاضر کشور‌های زیادی هستند که سهم قابل توجهی از برق مورد نیاز خود را از طریق انرژی هسته‌ای تامین می‌کنند. اگر نگاهی به لیست کشورها بیندازیم خواهیم فهمید فرانسه با داشتن سهم ۷۵ درصدی برق هسته‌ای از کل تولید برق خود در صدر کشور‌های جهان قرار دارد. پس از آن به ترتیب لیتوانی (۷۳ درصد)، بلژیک (۵۷ درصد)، بلغارستان و اسلواکی (۴۷ درصد) و سوئد (۴۸.۶ درصد) کشورهایی هستند که برق خود را از انرژی هسته ای تهیه می‌کنند، آمریکا (۲۰ درصد) از تولید برق خود را به برق هسته‌ای اختصاص داده است. بیشترین توان نیروگاه‌های هسته‌ای برای تامین برق و این حجم از بکار گیری انرژی هسته‌ای تنها یک توجیه دارد و آن پاسخ مثبت این انرژی به گزینه مطمئن اقتصادی است.
علاوه بر این، نیروگاه‌های هسته‌ای با عملکرد مناسب اقتصادی خود از هر لحاظ با نیروگاه‌های سوخت فسیلی قابل رقابت هستند، چراکه در سالهای گذشته بازی تعادل عرضه و تقاضا در بازار سوخت فسیلی بر هم ریخت به گونه‌ای که کاهش قیمت سوخت‌های فسیلی در بازار‌های جهانی، موجب افزایش هزینه‌های ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای به دلایلی، چون شدت گرفتن مقررات و ضوابط ایمنی شد، همچنین طولانی‌تر شدن مدت ساخت و بهره برداری از این نیروگاه‌ها در نهایت مشکلات تأمین مالی را افزایش داده و با بالا رفتن قیمت تمام شده هر واحد الکتریسیته در این نیروگاه‌ها همراه می‌شود. کشور‌های مختلف در تولید برق هسته‌ای روند گوناگونی را طی کرده‌اند. افزایش تعداد نیروگاه‌های اتمی در کشور‌های گوناگون نشان از افزایش شدید تقاضای انرژی است. هزینه تولید برق هسته‌ای در مقایسه با تولید برق از منابع دیگر انرژی را می‌توان در رقابت با هم دید، طبق پیش بینی‌های به عمل آمده روند استفاده از برق هسته‌ای تا دهه‌های آینده همچنان روند صعودی خواهد داشت، در این زمینه، منطقه آسیا و اروپای شرقی به ترتیب مناطق اصلی جهان در ساخت نیروگاه هسته‌ای خواهند بود.
دیدگاهی اقتصادی به برق هسته‌ای
از مزایای برق هسته‌ای می‌توان به ارزان بودن و سازگاری آن با محیط زیست اشاره کرد، به این معنا که تولید دی اکسید کربن و گاز‌های گلخانه‌ای در سطح کره زمین به صفر می‌رسد، در مقایسه با سوخت‌های فسیلی حجم انرژی بسیار بیشتری تولید کرده و زباله‌های کمتری تولید می‌کند، در مجموع می‌توان گفت این نوع برق قابل اتکا خواهد بود و از سویی جنبه‌های اقتصادی آن قابل توجه خواهد بود؛ اما در ایران چه مقدار از برق هسته‌ای استفاده می‌شود؟
وزیر نیرو درخصوص میزان سهم تولید برق هسته‌ای در کشورمان اعلام کرد که نیروگاه اتمی بوشهر در زمانی که کاملا آماده است توانی که وارد شبکه می‌شود را به خروجی ۱۰۰۰ مگاوات برساند، اما در حال حاضر سهم تولید برق هسته‌ای در کشور کمتر از دو درصد است.
ایران رتبه دار در مصرف برق
با توجه به گرم شدن هوا و افزایش دما در اکثر نقاط کشور انرژی افزایش یافته است، ایران به عنوان یکی از سه قطب اصلی تولید انرژی در دنیا، با تداوم وضعیت مصرف انرژی در کشور، در یک دهه آینده، احتمالاً وارد کننده انرژی خواهد شد و این موضوع یعنی هشدار برای کشور که دست به اقداماتی بزند و واردات را تبدیل به صادرات کند.
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: در حال حاضر کشورمان با ۲۲۱ میلیارد کیلووات ساعت، رتبه هجدهم مصرف برق را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمار‌های بین‌المللی، ایران به لحاظ میزان مصرف برق با کشور‌های ترکیه، اسپانیا و استرالیا هم‌گروه است.با توجه به آنکه ایران در مصرف برق رتبه دار است پس نیاز است با تولید نوع متفاوتی از برق به نام برق هسته ای علاوه بر کاهش هزینه های کشور، تحقق رسالت مهم سازمان انرژی اتمی ایران را به تحقق پیوست؛ اما تولید این برق هسته‌ای دقیقا به کدام ارگان مربوط می‌شود؟ وزارت نیرو یا سازمان انرژی هسته‌ای؟
بی تفاوتی وزارت نیرو نسبت به تأکید مقام معظم رهبری طی سالهای اخیر
هادی بیگی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه متاسفانه تا این لحظه کسی در کشور خود را متولی تولید مقدار برق هسته‌ای مد نظر رهبر انقلاب نمی‌داند گفت: وزارت نیرو می‌گوید از حیطه وظایف ما خارج است، سازمان انرژی اتمی هم می‌گوید ما امکان تولید این میزان برق هسته‌ای را نداریم و این مطالبه رهبری همچنان بر زمین مانده است.
وی با تاکید به مسئولیت نپذیرفتن دو نهاد برای راه انداختن برق هسته ای، اظهارکرد: متأسفانه وزارت نیرو هیچ چشم اندازی برای تولید برق هسته‌ای ندیده است، این در حالی است که سبد انرژی توسط این وزارتخانه تدوین می‌شود و بر همین اساس تقسیم بندی خاصی در نظر می‌گیرد که چه مقدار از برق کشور از طریق نیروگاه‌های حرارتی باشد و چه مقدار هم از نیروگاه‌های خورشیدی، ولی هیچ نقشی برای برق هسته‌ای تعریف نشده است به این بهانه که می‌گویند برق هسته‌ای به ما ربطی ندارد.
بیگی نژاد در ادامه تشرح کرد: سازمان انرژی اتمی هم در پاسخ به کمیسیون انرژی می‌گوید من امکانات بیش از این را در اختیار ندارم و کاملا هم درست می‌گوید. رئیس سازمان انرژی اتمی در کمیسیون انرژی گلایه‌مند بود که اگر وزارت نیرو برق هسته‌ای را با نرخ تمام شده خریداری نمی‌کند حداقل این اجازه را دهد که این برق امکان صادرات داشته باشد تا این سازمان بتواند روی پای خود بایستد، اما متأسفانه دولت نه اجازه صادرات برق هسته‌ای را می‌دهد و نه برق را با هزینه تمام شده خریداری می‌کند، ضمن اینکه هیچ نقشه‌ای هم برای برق هسته‌ای در آینده تعریف نمی‌کند و با این روش نمی‌توانیم به ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای دست پیدا کنیم.
عضو هیئت رئیسه کمیسیون تاکید کرد: متأسفانه وزارت نیرو نسبت به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر رسیدن به ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای در طی سالهای اخیر بی تفاوت بوده است و هیچ توجهی هم به آن ندارد.
البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای در کشور یکی مصوبات مجلس نیز بوده که هیچ اقدامی تاکنون در راستای اجرای این قانون مصوب صورت نگرفته است.
فریدون عباسی رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در این باره گفت: هرچند مجلس طرح تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای را تصویب کرده، اما دولت در این خصوص نظر دیگری داشته است. لزوما دولت این چنین برنامه‌ای در دستور کار نداشته و تصمیمش درباره تولید برق هسته ای به نظرات کارشناسان وزارت نیرو برمیگردد؛ زیرا قاعدتا حق تولید برق در هر کشوری با وزارت انرژی یا وزارت نیرو همان کشور است و ایران هم از این قاعده مستثنی نیست.
وی ادامه داد: در وزارت نیرو پروژه‌هایی اجرا شده که در آن‌ها میزان نیاز به برق هسته‌ای از ۱۰ الی ۱۳ هزار مگاوات متغیر بوده است.
رئیس کمیسیون انرژی مجلس با توجه به تصمیمات مسئولان وقت انرژی اتمی در سال ۸۵ به تولید برق هسته‌ای گفت: در آن زمان تصمیمات بر آن بود که بعد از تصویب مصوبه مجلس شورای اسلامی مبنی بر تولید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته ای، این امر صورت گیرد، اما برخی مسئولان از جمله معاون انرژی اتمی بر روی مقیاس تولید این نوع برق مبنی بر ۶ الی۷ هزار مگاوات، اختلاف نظر‌هایی داشتند.
عباسی تاکید کرد: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ۱۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای برنامه ریزی شده بود که ۴۲۰۰ مگاوات از آن را بنا بود در قرار داد با بوشهر و خوزستان تولید شود، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل عدم اجرای تعهدات شرکت‌های غربی آلمانی و فرانسوی، موفق نشدیم این برق هسته‌ای را در تنوع انرژی داشته باشیم.
وی افزود: آنچه وزارت نیرو طبق گزارش در سال ۹۰ به سازمان انرژی هسته‌ای ارائه داده بود، چشم انداز ۲۰سالهای بود که مبنی بر آن باید۱۲۳ هزار مگاوات نیروگاه نصب شده در هر نوع از انرژی برای تولید برق داشته باشیم که ۸ درصد از آن باید شامل برق هسته‌ای باشد.
رئیس کمیسیون انرژی مجلس اظهار کرد: هیچ دولتی برنامه این چنینی را در دستور کار نداشت و هر لایحه بودجه‌ای که تصویب می‌شد، نه دولت برای برق هسته‌ای برنامه داشته و نه مجلس. مثلا در سال ۹۰ برای راکتور‌های جدید هفت میلیارد تومن در بودجه در نظر گرفته شده بود که با کمی بررسی متوجه شدیم این مبلغ، پول خرید چند دستگاه آپارتمان در تهران است نه سرمایه ساختن نیروگاه اتمی.
این نماینده مجلس به برنامه اصلی کشور مبنی بر تولید ۲۰ هزار مگاوت برق هسته‌ای اشاره کرد و گفت: سازمان انرژی اتمی مذاکره‌ای با روسیه برای تولید ۱۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای داشته است که متاسفانه دولت فعلی این برنامه را به صورت جدی دنبال نکرد و موجب تعویق افتادن اجرای آن شد.
وی تاکید کرد: در حال حاضر هم عدم تخصیص بودجه مناسب سرعت لازم را از این پروژه گرفته و همین موجب بدهکار شدن ایران در واحد یکم تولید برق هسته‌ای به طرف خارجی شده است، در بخش راکتور دوم و سوم که در حال حاضر کار ساختمانی آن‌ها در اولویت است نیاز بر این است به موقع پول به طرف قرارداد خودمان برسانیم چراکه در غیر اینصورت کاری از پیش نمی‌رود.
فریدون عباسی اظهار کرد: عزم جدی در دولت برای پشتیبانی از نیروگاه بوشهر چه در فاز اول، دوم و سوم وجود ندارد در حالی که مجلس تنها جایی است که می‌تواند این امکان را قائل شود تا بدهی بخش هسته‌ای با تهاتر نفت پرداخت شود.
رئیس کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه در بودجه سال ۱۴۰۰ نیز به تولید برق هسته‌ای توجه‌ای نشده گفت: در بودجه سال آینده نمی‌توان گفت به موضوع برق هسته‌ای درست پرداخته شده است و راه حل این مشکل آن است که اجازه دهیم صنعت هسته‌ای ما برق خودش را به فروش برساند. هرچند تلاش کردیم که بحث تولید برق هسته ای را به لایحه بودجه اضافه کنیم، اما زمانی که کلیات بودجه رد شد و به دولت برگشت این امید هم تاحد زیادی از دست رفت، ولی مجلس تلاش خود را می‌کند تا بتواند سهم برق نیروگاه هسته‌ای بوشهر را به صادرات برق اختصاص دهد و وزات نیرو تنها استفاده کننده از درآمد حاصل از صادرات برق نباشد.
نادیده گرفتن توان داخلی برای اجرای فرمان رهبری
ایران قابلیت دستیابی به سطح بالایی از فناوری تولید برق هسته ای را دارد که می‌تواند علاوه بر تامین نیاز‌های داخلی با صادرات آن باعث ارز آوری و اشتغال‌زایی برای کشور شود، همچنین می‌توان در راستای اقتصاد مقاومتی و جهش تولید با اصلاح خطوط موجود، بدون احداث نیروگاه جدید مشکل خاموشی‌های برق را حل کند، اما غافل از آنکه آنچنان که باید و شاید کسی به این موضوع دل نمی‌سپارد و همچنان هر ارگانی با بهانه هایی واهی سعی در فراموشی این وظیفه خطیر خود دارد.
