به گزارش نبض انرژی ،  بررسی طرح‌های پالایشی جدید در دنیا نشان می‌دهد که رویکرد کشورها از ساخت پالایشگاه‌ها به سمت احداث‌ واحدهای پتروپالایشی تغییر کرده است. این تغییر رویکرد ناشی از کاهش مصرف سوخت‌های تولیدی از پالایشگاه‌ها تا افق 2050 و افزایش قابل ملاحظه تقاضا برای محصولات پتروشیمیایی در دنیا صورت گرفته است. در مطلب قبلی با عنوان «فناوری COTC انقلاب جدیدی در صنعت پتروپالایشی ایجاد کرد/3 الگوی جهانی احداث پتروپالایشگاه‌ها» به بررسی مدل‌های احداث واحدهای پتروپالایشی و اقتصاد هر یک از مدل‌ها پرداخته شد.

با توجه به ضرورت توسعه پتروپالایشگاه‌ها در کشور، 8 طرح پتروپالایشی و 12 طرح بهینه‌سازی پالایشگاه‌های فعلی در قالب قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی تعریف شده‌اند که مجموع سرمایه لازم برای اجرای این طرح‌ها حدود 35 میلیارد دلار است. در این بین اما هنوز چند مسئله جدی وجود دارد که محل ابهام است. اینکه آیا توان فنی و تخصصی لازم در کشور وجود دارد؟ آیا لایسنس احداث پتروپالایشگاه‌ها و تجهیزات لازم قابل تامین و تولید در کشور است؟ با توجه به بالا بودن هزینه احداث یک پتروپالایشگاه چه ظرفیت‌هایی برای تامین مالی این طرح‌ها وجود دارد؟

برای پیدا کردن پاسخ این پرسش‌ها با فرهاد احمدی مدیرعامل اسبق شرکت مهندسی و ساختمان نفت به گفتگو نشستیم. بخش نخست این مصاحبه در روزهای گذشته تقدیم خوانندگان شد.

مشروح بخش دوم مصاحبه به شرح زیر است:

*توانمندی مالی متقاضیان احداث پتروپالایشگاه توسط وزارت نفت تایید شده است

فارس: کل سرمایه‌گذاری لازم برای احداث طرح‌های پتروپالایشی تعریف شده در قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی حدود 35 میلیارد دلار است. آیا جذب این سرمایه اساسا امکان‌پذیر است؟

احمدی: برنامه احداث این پتروپالایشگاه‌ها بلندمدت است. افزایش 2 میلیون بشکه نفت به ظرفیت پتروپالایشی کشور قطعا به صورت گام به گام جلو می‌رود و اگر به صورت درست و منطقی از ظرفیت‌هایی که در این قانون گنجانده شده است استفاده شود این تامین مالی امکان‌پذیر است. چطور الان سرمایه‌گذار برای احداث پتروشیمی اقدام می‌کند ولی برای پتروپالایشگاه این کار را نمی‌کند؟ خیر اگر مشوق اقتصادی مناسب گذاشته شود این کار حتما صورت می‌گیرد.

طبق این قانون، معادل میزان سرمایه‌گذاری هر طرح، در یک الی دو سال اول بهره‌برداری نفت خام بدون دریافت قیمت آن در اختیار سرمایه گذار قرار داده می‌شود. بدین صورت ریسک سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها صفر شده است. خب هر سرمایه گذاری بداند ریسکش صفر است برای احداث پتروپالایشگاه اقدام می‌کند. مضاف بر این سرمایه‌گذاران می‌توانند محصولات تولیدی پتروپالایشگاه را به قیمت روز بین‌الملل نه به نرخ داخلی صادر کنند. خوراک آنها نیز بعد از یک الی دو سال تنفس خوراک، طبق قانون 5 درصد تخفیف دارد. همچنین مناطق در نظر گرفته شده برای احداث پتروپالایشگاه‌ها نیز مناطق آزاد هستند تا ورود و خروج شرکت‌های خارجی هم چندان دچار محدودیت قرار نگیرد و از طرفی امتیازات مناطق آزاد مثل معافیت‌های مالیاتی نیز شامل این پروژه‌ها ‌می‌شود.

احداث پتروپالایشگاه‌ها راهی است که ما باید برویم و تامین مالی این طرح‌ها نیز با اعطای مشوق‌های اقتصادی ممکن است. این همه سرمایه و نقدینگی بالایی که گفته می شود در کشور وجود دارد که در صورت سیاست‌گذاری درست می‌توان آن را به سمت احداث این واحدها هدایت کرد. همچنین طبق این قانون بخشی از تامین مالی این واحدها از طریق جذب سرمایه‌های مردمی از بازار سرمایه و بورس انجام می‌شود. البته امکان جذب فاینانس از منابع خارجی نیز وجود دارد. کسانی که الان متقاضی احداث پتروپالایشگاه شده‌اند توانایی تامین مالی آنها توسط وزارت نفت موردبررسی قرار گرفته است. یعنی این متقاضیان از طرف بانک‌های موردتایید وزارت نفت تاییدیه برای توانمندی مالی خود دریافت کردند لذا در صورتی که کار با دقت لازم پیش رفته باشد مشکلی در این خصوص رخ نخواهد داد.

*متخصصانی که پالایشگاه ستاره خلیج فارس را ساختند توان احداث پتروپالایشگاه هم دارند

فارس: یکی از دیگر شبهات مطرح شده درباره این قانون این است که ما در داخل کشور لایسنس احداث پتروپالایشگاه و حتی پالایشگاه‌های نفتی را نداریم. نظر شما در این باره چیست؟

احمدی: اصلا فرض کنید لایسنس نداشته باشیم ، باید بدست بیاوریم یا نه؟ بالاخره کار را باید از جایی شروع کرد. به طور کلی در حوزه پالایشگاه و پتروشیمی ‌سازی ما سه دوره را گذرانده‌ایم. این کسانی که این شبهات را ایجاد می‌کنند اطلاعاتشان کافی نیست. ما یک دوران بازسازی در زمان جنگ را داشتیم و تجربه بازسازی و تعمیر پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های آسیب‌دیده را کسب نموده‌ایم. یک دوره ارتقا کیفیت پالایشگاه و صنایع نفت را داشته‌ایم. یک دوره هم پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های جدید را احداث کرده‌ایم. پس تجربه و دانش کافی در این حوزه وجود دارد. این بهانه که لایسنس نداریم و باید بخریم، تا قیامت ما را معطل احداث یک پالایشگاه نگه می‌دارد. به نظر من بعد از گذراندن این سه دوره زمانی و کسب تجربیات مختلف هر لایسنسی هم باشد می‌توانیم به دستش آوریم و ایجادش کنیم.

در خصوص پالایشگاه‌ها عرض کنم که ما الان 10 پالایشگاه داریم و فرض کنید می‌خواهیم یازدهمی را تاسیس کنیم، خب فرایندها که همان است. کسانی که می‌دانند ما 10 پالایشگاه در کشور احداث کرده‌ایم و بعد از اینهمه تجربه‌ای که در این حوزه کسب شده است، باز هم معتقد است ما نمی‌توانیم یازدهمی را تاسیس کنیم اصلا نباید وارد این حوزه شود و در این حوزه اظهار نظر نماید. یعنی اگر کسی حتی نمی‌تواند مشابه پالایشگاه‌های فعلی را کپی بزند حتما یا در تخصص و مدرکش مشکلی باشد یا اصلا اراده اینکار را ندارد.

کارشناسان ما به حد کافی تجربه برای طراحی این واحدها را دارند. کافی است میدان به آنها بدهیم. ستاره خلیج فارس را چه کسی اجازه ساخت داد؟ مگر قبلا قرارگاه خاتم تجربه ساخت پالایشگاه داشت؟ اجازه پیدا کرد و این کار انجام شد. وقتی قرارگاه خاتم این کار را کرد ما با این همه تجربه نمی‌توانیم دومی را آن را تاسیس کنیم؟ این تفکر که می‌گوید نمی‌توان کاری کرد ناشی از ضعف دانش و تخصص آن شخص و عدم اعتقاد و باور به توان داخلی است.

بنده 29 سال کارم فقط پالایشگاه بوده است و شناخت کافی از همه واحدهای پالایشی دارم. همه لایسنس ها و لایسنسورها را هم می‌شناسم. داکیومنت‌ها را هم داریم فقط اجازه طراحی داده نشده است. وزارت نفت این اجازه را بدهد ببینیم طراحی می‌شود یا نه. لذا هیچ مشکلی در این زمینه نیست و اگر هم باشد قابل حل است.

*بیش از 70 درصد تجهیزات لازم برای احداث پتروپالایشگاه در داخل تولید می‌شود

فارس: در بحث تامین تجهیزات چقدر توانمندی ساخت داخل وجود دارد؟

احمدی: در سال 90 در دیدار مقام معظم رهبری از دستاوردهای نفت در  پژوهشگاه صنعت نفت، گزارشی ارائه شد که در آنجا اعلام شد امکان ساخت بیش از 60 درصد کالاهای پالایشی را در داخل کشور وجود دارد. البته برخی از محصولات high-tech در کشور ساخته نمی‌شوند ، تولید بعضی اقلام هم صرفه اقتصادی ندارد. در ساخت یکسری اقلام ابزار دقیق را هم هنوز کمبود داریم. در مجموع این تجهیزاتی که ساخت داخل نیستند بیشتر از 15 الی 20 درصد نمی‌شود و مابقی در داخل قابل تامین است.

از طرفی اگر به تامین‌کنندگان داخلی این تضمین داده شود که اگر تولید کنند حتما خریداری می شود، آن 15-20 درصد هم از طریق همین سازنده‌های داخلی قابل ساخت و تولید است. ما باید این برنامه را داشته باشیم که حتی اگر ما الان تجهیزی می‌سازیم که 80 درصد راندمان دارد، آن را استفاده کنیم و کمک کنیم که بار دیگر این سازنده راندمانش را به 90 درصد برساند. بدین صورت با میدان دادن به تولیدکنندگان می‌توانیم در سال‌های آینده محصولات با کیفیت بالاتری را تولید کنیم و حتی خلاءهای تکنولوژیک خود را نیز در این حوزه پوشش دهیم.

*پروژه RFCC پالایشگاه اراک در دل تحریم‌ها و با اتکا به توان داخلی انجام شد

فارس: در زمان مسئولیت شما واحد RFCC پالایشگاه اراک احداث شد که یک پروژه بزرگ چند میلیارد دلاری بود که باعث کاهش تولید نفت کوره در این پالایشگاه شد. از طرفی به صفر رساندن تولید نفت کوره یکی از اهداف قانون ساخت پتروپالایشگاه‌ها است. لطفا درباره جزئیات این پروژه توضیح دهید که چه اقداماتی انجام شد.

احمدی: لایسنس واحد RFCC پالایشگاه اراک از طریق چینی‌ها تامین شد. البته این پروژه را دوستان دیگری قبل از بنده تعریف کردند و اینگونه نیست که اگر بنده کاری را تکمیل کردم همه را به نام خودم بزنم بلکه باید زحمات دیگران نیز در آن پروژه گفته شود. ببینید به طور کلی برای تبدیل ته مانده برج‌ها وکاهش نفت کوره، تکنولوژی نیاز است که بتوان آن را تبدیل به محصولات سبکتر نمود و به عبارتی تولید نفت کوره در پالایشگاه‌ها را به حداقل رساند. این تکنولوژی (RCDو RFCC) تنها در پالایشگاه اراک مورد استفاده قرار گرفت و در مابقی پالایشگاه‌ها اجرایی نشد.

در بحث نفت کوره تولید پالایشگاه‌ها ما دو محدودیت داریم. یکی اینکه میزان تولید نفت کوره بسیار بیشتر از میزان مورد نیاز در کشور است، یعنی مازاد بر مصرف داریم. دوم اینکه محدودیت دیگری در مشخصات نفت کوره تولیدی داریم و نفت کوره تولیدی ما درصد گوگرد بالایی دارد. در مقررات جدید سازمان دریایی بین‌المللی برای سال 2020 دیگر نفت کوره با گوگرد بالای نیم درصد قابل عرضه و فروش نیست. در نتیجه در پالایشگاه‌های فعلی و همچنین در واحدهای پالایشی جدیدی که قصد احداث داریم هم باید هم تولید نفت کوره را کاهش دهیم و هم گوگرد آن را پایین بیاوریم.

به نظر بنده راه بهترش این است که ما نفت کوره را به محصولات سبک‌تر تبدیل کنیم. حالا انواع فناوری‌ها در این حوزه وجود دارد. شرکت اکسنس یک فناوری دارد، شرکت شل یک فناوری دارد و همینطور مابقی شرکت‌ها. ما در داخل هم می‌توانیم این تکنولوژی را ایجاد کنیم. البته چون که نمونه صنعتی و واحد عملی آن را نداریم نمی توانیم بگوییم دارای لایسنس آن هستیم. ولی از این تکنولوژی‌ها الگو گرفتیم و در حد پایلوت داریم این کارها را انجام می‌دهیم که بتوانیم با دانش خودمان این تکنولوژی را ایجاد کنیم.

پروژه پالایشگاه اراک پروژه بزرگی در اوج تحریم‌ها بود و تنها محدود به واحد RFCC نبود. در این پروژه 80 هزار بشکه به ظرفیت این پالایشگاه افزوده شد و همچنین واحد RCD نیز در کنار واحد RFCC به آن اضافه شدند. همچنین چند واحد دیگر مثل واحد پروپیلن، واحد ایزومریزاسیون ، CCR،KHT، NHT، GHT، و… نیز به آن اضافه شدند. در مجموع برای این پروژه حدود 34 هزار میلیارد تومن سرمایه‌گذاری شد و اگر این پروژه اجرا نمی‌شد، اکنون در تامین سوخت کشتی‌ها با مشکل مواجه می‌شدیم. تنها پالایشگاه ما که می‌توان آن را پتروپالایشگاه نامید هم همین پالایشگاه اراک است زیرا پالایشگاه‌هایی که واحدهای FCC و RFCC دارند تولید پروپیلن می‌کنند که پروپیلن یکی از خوراک‌های واحدهای پایین‌دستی پتروشیمی است.

ما در زمان اجرای این پروژه‌ها تحریم بودیم و در دل تحریم‌ها این پروژه ها را انجام دادیم و حتی کارشناسان برایAssistant  این پروژه نیز نیامدند. لایسنسورها هم نیامدند. ولی ما با تجریه و اراده خودمان اینها را وارد سرویس کردیم. علاوه بر این پروژه‌هایی نیز برای ارتقای پالایشگاه تهران و پالایشگاه بندرعباس تعریف کردیم و پالایشگاه ستاره خلیج فارس را هم با پیشرفت 70 درصدی به دولت یازدهم واگذار کردیم.

بحث ما این است چرخ پالایشگاه‌سازی نباید در کشور متوقف شود و باید حرکت کند. به نظر بنده تحریم‌ها نمی‌تواند کار را متوقف می‌کند و تنها باعث کندی خواهد شد و اگر وزارت نفت و مسئولین مربوطه کارها را متوقف نکنند دشمن با این فشارها قادر به توقف کارها نیست. همین الان هم فاز دوم ارتقای پالایشگاه آبادان با 210 هزار بشکه در حال اجراست که البته سرعت کار کمی کند شده است. لایسنس این پروژه در دولت دهم تامین شد و باید اجرای آن در اولویت قرار گیرد.

به نظر بنده بیشترین مشکل ما در داخل است و اتفاقا تفکرات حاکم بر فضای اجرایی کشور باعث اثرگذاری تحریم‌ها شده است. اگر در داخل کار مدیریت، سیاست‌گذاری واعتماد به نیروهای داخلی به درستی انجام شود، مشکلات حل می‌شوند. در همین بحث لایسنس اگر مسئولین وزارت نفت بعد از این همه طرح پتروشیمی و پالایشگاهی هنوز به دنبال لایسنس خارجی هستند، مشکل جای دیگری است و باید در جای دیگری به دنبال حلش بود. پس اینکه لایسنس نداریم و به همین دلیل همه کارها را معطل کنیم ویا به خارجی‌ها بسپاریم دلیل قابل قبولی نیست.

مصاحبه از سیداحسان حسینی