به گزارش خبرنگار «نبض انرژی» طرح سد چمشیر، یکی از طرح‌های شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران است که با هدف تعدیل کیفیت رودخانه شور زهره در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر دوگنبدان (گچساران) مرکز شهرستان گچساران در استان کهگیلویه و بویر احمد قبل از پیوستن رودخانه خیرآباد به رودخانه زهره در مجاورت محلی به نام تنگه چم شیر نزدیک به مرز استان بوشهر احداث شده است.
تامین مالی این سد توسط کنسرسیوم ایران و چین به مبلغ ۲۰۳ میلیون یورو در دستور کار قرار گرفته و عملیات ساخت از سال ۱۳۹۳ آغاز شده، توجه به روند تامین مالی پروژه بیانگر آن است که طرح ساخت سد چمشیر از پروژه‌های موفق ذیل تامین مالی کشور چین به حساب می‌آید و در مهلت مقرر به نتیجه رسیده است. آن‌طور که گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی مطرح می‌کند، در حوضه آبریز رودخانه زهره شش چشمه آب شور قرار گرفته‌اند که سالانه بیش از ۲.۵ میلیون تن نمک را با خود به پایین دست سد انتقال داده و در بازه‌های زمانی از سال شاخص شوری ۷ برابر حد مجاز را تجربه می‌کند.
به معنای دیگر زمانی‌که میزان آبدهی رودخانه به خصوص در بازه زمانی خردادماه تا مهرماه هر سال به واسطه کاهش آورد آبی افزایش می‌یابد، میزان شوری آب در رودخانه زهره بالا رفته و زمینه ضربه به محیط زیست فراهم می‌شود.
مسئولان متولی اجرای سد می‌گویند نگاهی به کشت مردم در پایین دست رودخانه زهره گواهی دیگر بر ماهیت شور این رودخانه است، جایی‌که در مزارعی نظیر مزارع زیتون، تنها امکان کشاورزی برای ماه‌های خاصی از سال در فصل زمستان زمینه استفاده از منابع آبی مهیا بوده و در سایر ماه‌های سال به علت افزایش شوری آب زمینه استفاده از منابع آبی مهیا نیست.
اطلاعات رسیده از شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد که فرآیند مطالعات برای ساخت این سد فارغ از مسئله تامین مالی از سال ۱۳۶۷ روی میز قرار گرفته، در همین راستا، سازمان آب منطقه‌ای استان فارس، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر مطالعات شناخت و مقدماتی در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ به انجام رسانیده است. مطالعات مرحله اول سد مخزنی چم شیر، گشایشات وابسته توسط مشارکت مهندسین مشاور پاراب فارس و مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۷۳ شروع شده و در سال ۱۳۸۱ مصوبه فاز ۱ را اخذ کرد.
شروع مطالعات فاز ۲ بر مبنای تکمیل مطالعات مرحله اول توسط مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۸۵ انجام گرفته و اسناد مناقصه به صورت EPCF تهیه شده است. پس از برگزاری مناقصه، شرکت‌های سابیر، مهاب قدس و صفا نیکو سپاهان برنده آن شده که قرارداد مربوطه در سال ۱۳۸۶ عقد شد. همچنین براساس این اطلاعات، با توجه به اهمیت مسائل زیست محیطی در حوزه آبریز، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه شیراز از دیگر نهادهای پژوهشی کشور به منظور تکمیل مطالعات شناختی و زیست محیطی در مسئله بوده‌اند.
پاسخ مجری به اما و اگرهای محیط زیستی
سد چشمیر به عنوان یکی از مهمترین سدهای کشور و بزرگترین سد بتنی غلطکی غرب آسیا در روزهای اخیر مورد توجه فعالان محیط زیست قرار گرفته، مهمترین بحث مد نظر فعالان محیط زیست در رابطه با این سد، شور شدن آب رودخانه زهره پس از آبگیری چمشیر و نادیده گرفتن این مسئله در ارزیابی‌های محیط زیست سد چمشیر است. محمود محضرنیا، مجری طرح سد چمشیر در پاسخ به شبهات مطرح شده در خصوص سد چمشیر به ایسنا گفت: مطابق مطالعات جامع که اطلاعات ۶۹ گمانه و مدلسازی‌های ژئوفیزیکی را در سد چمشیر بررسی کرده است، در این مخزن هیچ برونزدگی گنبد نمکی در سطح نداریم.
وی در تشریح جزئیات سد چمشیر گفت: اگر بخواهم مقدمه‌ای راجع به سد چمشیر بگویم، باید گفت این سد اولین ابزار مدیریت منابع آبی است که روی رودخانه زهره با آورد ۲.۳ میلیارد متر مکعب آب در طی سال احداث می‌شود و زمینه استفاده از این این منابع آبی پیش از ورود به دریا را مهیا می‌کند.
ناظران سازمان حفاظت محیط زیست به طور مستمر از پروژه بازدید کردند
مجری طرح سد چمشیر در پاسخ به انتقادات وارد شده به سد گفت: نخستین مسئله در سد چمشیر طی کردن تمامی مراحل ارزیابی زیست محیطی بوده است، این روند با تهیه گزارش ارزیابی محیط زیستی پیش از شروع عملیات اجرایی آغاز شد و همین گزارش جامع در همه ابعاد به صدور مجوز زیست محیطی توسط سازمان حفاظت محیط زیست ختم شد.
وی افزود: پس از صدور مجوز احداث در طی زمان ساخت و تا همین لحظه بازدیدهای ناظران سازمان حفاظت محیط زیست در سطوح مختلف به طور مستمر از پروژه انجام شده و انجام الزامات محیط زیستی به دقت پیگیری شده است.
هیچ برونزدگی نمکی در مخزن سد چمشیر وجود ندارد
محضرنیا در تشریح نقد وارد شده به سد چمشیر در رابطه با شور شدن آب رودخانه زهره گفت: مسئله‌ای که دوستان در محل سد مطرح می‌کنند، موضوع انحلال نمک در مخزن پس از آبگیری سد است. این موضوع با توجه به تداخل ۳۶ درصدی مخزن و سد گچساران پیش از ساخت سد و در زمان طراحی مورد توجه کارفرما و سایر نهادهای پروژه قرار گرفته بود.
وی ادامه داد: سازند گچساران از جنوب ترکیه تا شمال ایران امتداد دارد و سدهای متعددی در کشورهای مختلف از جمله سد موصل در عراق و سد کوثر در ایران روی این سازند است.
مجری طرح چمشیر گفت: حضور سازند گچساران به معنی وجود نمک نیست و این مسئله باید در هر مکان بررسی شود، مطابق مطالعات جامع که اطلاعات ۶۹ گمانه و مدلسازی‌های ژئوفیزیکی را در سد چمشیر بررسی کرده است، در این مخزن علاوه بر اینکه هیچ برونزدگی گنبد نمکی در سطح نداریم بلکه اولین بقای نمک از مخزن سد بیش از ۳۰۰ متر فاصله دارد.
تعدیل کیفی رودخانه زهره هدف سد چمشیر است
محضرنیا تاکید کرد: کارفرما مسائل زیست محیطی را در سد چمشیر با وسواس خاصی دنبال کرده و این هدف اصلی ساخت سد اساسا بهبود کیفیت آب رودخانه زهره است.
مجری سد طرح چمشیر ادامه داد: رودخانه زهره در ۹ ماه از سال با کاهش آبدهی دچار کاهش کیفیت می‌شود و سد چمشیر با ذخیره آب در ۳ ماه سیلابی و رهاسازیی تدریجی از این افت کیفیت جلوگیری و شاخص‌های این حوزه در رودخانه زهره را تعدیل می‌کند.
منبع: ایسنا
