به گزارش خبرنگار «نبض انرژی» تازه‌ترین آمارهای رسمی از وضع مصرف آب در بخش کشاورزی ایران نشان می‌دهد الگوی کشت سنتی در تولید محصولات کشاورزی باعث تشدید تنش آبی در ایران شده است. از همین رو ضرورت دارد تا ساختار حاکم بر مصرف آب در بخش کشاورزی متناسب با منابع آبی مورد تجدیدنظر اساسی قرار گیرد.
براساس اعلام مرکز آمار ایران ۷۰درصد از آب مصرف شده در بخش کشاورزی ایران در سال گذشته به ۱۵استان خوزستان، فارس، کرمان، خراسان رضوی، اصفهان، مازندران، آذربایجان غربی، گیلان، سیستان و بلوچستان، تهران، مرکزی، همدان، قزوین، اردبیل و آذربایجان شرقی اختصاص داشته است.
این گزارش نشان می‌دهد سهم استان خوزستان از کل آب مصرفی بخش کشاورزی ۱۶.۱درصد بوده درحالی‌که سهم این استان از ارزش افزوده بخش کشاورزی در سال گذشته فقط ۶.۴درصد بوده که دلیل اصلی این میزان مصرف بالای آب ناشی از تولید محصولات زراعی عمدتا گندم و برنج بوده است، به‌نحوی که ۲۱.۹درصد از کل محصولات زراعی تولیدی سال گذشته به این استان اختصاص داشته و استان یادشده فقط ۲.۲درصد از محصولات باغی ایران را تولید کرده است.به‌نظر می‌رسد درصورت تجدیدنظر در ساختار بخش کشاورزی این استان و تشویق بهره‌برداران بخش کشاورزی به استفاده بهینه از آب، سرمایه‌گذاری برای نوسازی اقتصاد کشاورزی و همچنین تغییر الگوی کشت بتواند تا اندازه زیادی از مصرف آب بخش کشاورزی کم کند.
این گزارش می‌افزاید: در رتبه دوم جدول مصرف آب کشاورزی، استان فارس با سهم ۹.۷درصدی قرار دارد. این استان ۷.۲درصد از ارزش افزوده بخش کشاورزی در سال گذشته را به‌خود اختصاص داده است. کشاورزان استان فارس ۷.۱درصد از محصولات زراعی و ۸.۸درصد محصولات باغی را در سال گذشته تولید کرده‌اند.
استان کرمان دیگر استانی است که در رتبه سوم از حیث مصرف آب بخش کشاورزی با سهم ۷.۹درصد قرار دارد. این استان ۶.۴درصد از ارزش افزوده کشاورزی را ایجاد کرده، سهم استان کرمان از تولید محصولات زراعی ۷.۹درصد و تولید محصولات باغی ۱۵.۵درصد برآورد شده است.
مرکز آمار ایران می‌گوید: کشاورزان استان خراسان رضوی ۷.۷درصد آب بخش کشاورزی ایران را در سال گذشته مصرف کرده‌اند. سهم آنها از کیک اقتصاد کشاورزی ایران ۶.۹درصد و از کل تولیدات محصولات باغی ۳.۱درصد و محصولات زراعی ۵.۹درصد بوده است. کشاورزان اصفهانی در سال گذشته ۴.۵درصد از ارزش افزوده بخش کشاورزی را با مصرف ۵.۸درصد آب به‌خود اختصاص داده‌اند و سهم استان یادشده از محصولات باغی ۳.۱درصد و محصولات زراعی ۳.۷درصد بوده است.
صدرنشینان تولید محصولات باغی
این گزارش می‌افزاید: ۴استان مازندران، کرمان، آذربایجان غربی و شرقی به‌ترتیب بیشترین تولید محصولات باغی ایران در سال گذشته را به‌خود اختصاص داده‌اند. به‌گونه‌ای که استان مازندران با مصرف ۵درصد آب بخش کشاورزی ۱۹.۴درصد از محصولات باغی را تولید کرده و سهم این استان از ارزش افزوده کشاورزی ایران هم ۷.۹درصد بوده است. بهره‌برداران و کشاورزان استان آذربایجان شرقی در سال گذشته ۳.۷درصد آب مصرف شده در بخش کشاورزی را مصرف کرده‌اند و سهم آنها از تولید محصولات باغی پس از کرمان با سهم ۱۵.۵درصدی، ۹.۶درصد و از محصولات زراعی ۴.۶درصد بوده و ۴.۳درصد کل کیک اقتصاد کشاورزی ایران سهم استان یادشده بوده است.
در رتبه چهارم تولید محصولات باغی کشاورزان استان آذربایجان شرقی قرار دارند که با مصرف ۲.۱درصد آب اختصاص یافته به بخش کشاورزی ایران، ۸.۸درصد کل محصولات باغی و ۴درصد محصولات زراعی را در اختیار داشته‌اند، سهم آنها از ارزش افزوده بخش کشاورزی ۳.۶درصد بوده است.
دست بالای تهرانی‌ها در کشت گلخانه‌ای
مرکز آمار ایران می‌گوید: از کل محصولات کشاورزی تولیدشده در سال ۱۳۹۹در گلخانه‌های کشور، ۳۰.۳۷درصد سهم استان تهران، ۱۶.۷۹درصد سهم استان کرمان، ۱۴.۶۱درصد سهم استان اصفهان، ۱۴.۱۴درصد سهم استان یزد بوده و به این ترتیب ۷۶درصد از تولید محصولات گلخانه‌ای به ۴استان یادشده اختصاص داشته و سهم استان‌های دیگر فقط ۲۴درصد بوده است.
سؤال اصلی اینجاست که چرا فعالان و بهره‌برداران بخش کشاورزی در استان‌های دیگر اقبالی بر کشت گلخانه‌ای نشان نمی‌دهند و برنامه دولت برای تغییر الگوی کشت سنتی به شیوه‌های مدرن‌تر متناسب با منابع آبی هر استان چیست؟
تاخیر جایز نیست
به گزارش همشهری، سیاست خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک کشاورزی بدون توجه به وضع منابع آبی یک زنگ خطر جدی برای آینده به شمار می‌رود، از همین رو در سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه، بر تامین امنیت غذایی و تولید حداقل ۹۰درصد کالاهای اساسی و اقلام غذایی در داخل با حفظ و ارتقای ذخایر ژنتیک و منابع آبی و افزایش سطح سلامت و ایمنی مواد غذایی تأکید شده است، به همین دلیل یکی از ماموریت‌های مجلس و دولت در ۵سال آینده دست‌کم این است که الگوی کشت کشاورزی را با توجه به مزیت‌های منطقه‌ای و منابع آبی و با اولویت‌بخشی به تولید کالاهای راهبردی کشاورزی اصلاح کنند.
افزون بر این در برنامه هفتم قرار است با استقرار نظام مدیریت یکپارچه منابع آب کشور بهره‌وری مصرف آب در بخش کشاورزی ۵درصد بهبود یابد. آیا وزارت جهادکشاورزی و نیرو به‌عنوان اصلی‌ترین وزارتخانه‌های درگیر با چالش آب کشاورزی برنامه‌ای برای تحقق سیاست‌های کلی برنامه هفتم جهت کنترل و مدیریت آب‌های سطحی و افزایش منابع زیرزمینی آب از طریق آبخیزداری و آبخوان‌داری و دستیابی به سایر آب‌ها و بازچرخانی آب‌های صنعتی و پساب دارند و مجلس و دولت می‌خواهند روش گذشته در مصرف آب کشاورزی را کنار بگذارند؟
