به گزارش«نبض انرژی» حیات ما انسان‌ها به محیط زیست و زمین ،فعالیت گونه‌های مختلف در زیستگاه‌های طبیعی خود، اکوسیستم‌های مناسب و منظم،بارندگی‌های به موقع و مناسب وپوشش گیاهی وابستگی دارد.شاید در کوتاه مدت متوجه آسیب‌هایی که فعالیت‌های انسانی به محیط زیست وارد می‌کنند، نباشیم و یا خلاهایی که با نبود نظم در اکوسیستم و طبیعت ایجاد می‌شود را احساس نکنیم به همین دلیل بدون توجه به تاثیراتی که فعالیت‌های ما می‌تواند بر نظم طبیعت ایجاد کند، با تغییر کاربری اراضی،تخریب زیستگاه، تخریب پوشش گیاهی و… آسیب‌هایی را به طبیعت وارد می‌کنیم که در بلند مدت نتیجه این فعالیت‌ها خود را در قالب سیل، طوفان گرد و غبار، گرمایش زمین، تغییرات اقلیمی و کمبود آب نشان می‌دهد.با توجه به شعار روز جهانی محیط زیست امسال(زمین برای همه) که گویای زندگی پایدار با ایجاد هماهنگی در طبیعت است می‌توانیم طبیعتی سالم و زندگی پایداری برای خود و نسل‌های آینده داشته باشیم که با نگهداری از طبیعت و فعالیت‌های کنترل شده حاصل می‌شود.
تغییر الگوی بارندگی‌ها و به تبع آن وقوع سیل و خشکسالی
در سال‌های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی حجم و تعداد سیل‌ها در ایران افزایش یافته است. تغییر اقلیم موجب تغییر رفتار بارش می‌شود. یعنی بارش‌های متوسط تبدیل به بارش‌هایی با مدت کم یا بارش‌هایی با مدت زیاد می‌شوند. این اتفاق سبب می‌شود تا بارش از حالت تعادل خارج شود. فعالیت‌های انسانی نیز در سال‌های اخیر سبب شده‌اند تا بسیاری از جنگل‌ها و مراتع ازبین بروند و به اصطلاح زمین لخت شود.
در این میان جمعیت جهان نیز در حال افزایش و منابع موجود محدود است همچنین توسعه ناپایدار هم در ایران و هم در کشورهای دیگر در حال اتفاق افتادن است. مقابله با این چالش‌ها اول از همه به خود انسان‌ها و دولت‌ها بستگی دارد. سرانه آب کشورها در حال کاهش است و ما باید تلاش کنیم تا خود را با این چالش وفق دهیم. لازم است ما رفتار خود را با رفتار سیل هماهنگ کنیم و تابع آن باشیم. سیل نمی‌تواند تابع ما باشد. به طور کلی تغییر اقلیم که در کل جهان به علت افزایش دمای جهانی رخ داده، سبب شده تا میزان خشکسالی و حجم و تعداد سیلاب‌ها به‌ویژه در ایران و خاورمیانه بیشتر شود.
انقراض گونه‌های نادر و انحصاری بر اثر خشکسالی
گیاهان بسته به گونه، ساختار ژنتیکی و فیزیولوژیک و نوع منطقه جغرافیایی تاب‌آوری متفاوتی را در برابر خشکسالی نشان می‌دهند، این وضعیت در نهایت حذف برخی از گونه‌ها را در پی خواهد داشت.گیاهان در شرایط نامطلوب نمی‌توانند چرخه رویشی و زایشی خود را به پایان برسانند و در نهایت دچار ضعف فیزیولوژیک و اختلال در چرخه‌های زیستی می‌شوند.از دیگر تاثیرات خشکسالی بر گیاهان می‌توان به کاهش مقاومت انواع گونه‌های گیاهی در مقابل تنش‌های محیط زیستی مانند آفات، دمای بالا، رقیبان زیستی و… اشاره کرد.
برخی گونه‌ها دامنه بردباری وسیعی دارند و می‌توانند شرایط و نوسانات شدید اقلیمی و خشکسالی را تحمل کنند بنابراین آسیب نمی‌بینند اما گونه‌های نادر، اندمیک و انحصاری ( بوم‌زاد یا گونه‌های مختص به یک منطقه جغرافیایی) بیشتر از سایر گونه‌ها حساس و آسیب‌پذیر هستند.این گیاهان حاوی ذخایر ژنتیکی با ارزشی هستند که در صورت کم‌توجهی، برای همیشه این مخلوقات با ارزش منحصر به فرد را از دست خواهیم داد.از دست دادن این گیاهان یکی از بزرگترین آسیب‌های خشکسالی برای بشر است این در حالیست که بسیاری از گونه‌های انحصاری در دنیا در معرض خطر انقراض قرار دارند و یا منقرض شده‌اند.
برداشت بی رویه از سفره‌های زیرزمینی و عوامل انسانی عامل تشدید تاثیر خشکسالی بر طبیعت
وقتی عوامل انسانی مثل برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی همراه با خشکسالی بروز پیدا می‌کند، اثر این پدیده بر طبیعت بیشتر و باعث می‌شود ما بخش‌هایی از طبیعت را از دست بدهیم به نحوی که در ترسالی‌ها هم امکان احیای آن فراهم نیست.شاید اولین و مهمترین آسیب‌های خشکسالی، ضعیف شدن پوشش گیاهی است که اختلال جدی در زنجیره غذای حیات وحش به وجود می آورد این در حالیست که امسال در بخش‌های فلات مرکزی ایران، رویش فصلی نداشتیم و در مناطق البرز و زاگرس هم رویش فصلی اندک بوده است. این موضوع، زادآوری حیات وحش را با مشکل جدی مواجه کرده است.
افزایش آفات گیاهی در مناطق جنگلی از دیگر پیامدهای خشکسالی است که حیات جنگل‌ها به‌ویژه در منطقه زاگرس را تهدید می‌کند علاوه بر این رطوبت خاک نیز افت می‌کند و دشت‌ها توان مقابله با فرسایش را از دست می‌دهند. از آنجا که اغلب رویشگاه‌ها آسیب دیده‌اند، دامداران و عشایر برای تامین غذای دام‌های خود به سمت مناطق حفاظت شده که طبیعت بکرتری دارند، حرکت می‌کنند و این امر چالش‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد و منجر به تخریب بخش‌هایی از این مناطق می‌شود.خشک شدن چشمه‌ها و کاهش منابع آبی بیش از همه دوزیستان به‌ویژه سمندرها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از طرفی با کاهش آب رودخانه‌ها و تالاب‌ها، مرگ ماهی‌ها و آبزیان افزایش پیدا می‌کند.
نابودی تنوع زیستی به دلیل تغییر کاربری اراضی طی ۵۰ سال اخیر
مسئله مهم دیگری که وجود دارد این است که بر اساس گزارش صندوق حیات وحش مهمترین علت از بین رفتن تنوع زیستی در کشورهای مختلف جهان تغییر کاربری اراضی است یعنی جنگل‌ها و مراتع روی سطح کره زمین از بین رفته است و به زمین‌های کشاورزی تبدیل شده‌اند همچنین صندوق جهانی حیات وحش تاکید کرده است که زیستگاه‌های آب شیرین (رودخانه‌ها، تالاب‌ها، دریاچه‌ها و…) بیشترین آسیب را از نابودی تنوع زیستی طی ۵۰ سال اخیر دیده‌اند.
یک پنجم گونه‌های حیات وحش به دلیل مسائل مرتبط ازجمله تخریب زیستگاه و تغییر اقلیم در معرض خطر انقراض هستند،جنگل‌ها نه تنها تاثیری مستقیم روی کیفیت زندگی انسان و حفظ حیات وحش دارند بلکه معیشت جمعیت قابل توجهی از جهان وابسته به جنگل‌ها است. جاده‌سازی‌ها، آتش‌سوزی، آفات و امراض و بهره‌برداری بیش از حد و غیر مجاز از جنگل‌ها به‌طور مستقیم روی گونه‌های گیاهی و جانوری اثرگذار است و نابودی آن‌ها را به‌دنبال دارد.
بر اساس آخرین گزارش صندوق جهانی حیات وحش شاخص کره حیات ۶۸ درصد کاهش یافته است که نشانگر وضعیت نزولی جمعیت گونه‌های گیاهی و جانوری جهان است،زیستگاه و گونه‌های مختلف وابسته به هم هستند و تا زمانی‌که برای حفظ زیستگاه‌ها در جهان تلاش نکنیم، درحفظ حیات وحش و گونه‌های مختلف نیز موفق نخواهیم بود.
مسئله مهم این است که باید تعهد در برابر طبیعت افزایش یابد، اما برای متعهد بودن آگاهی داشتن شرط مهمی است. در این زمینه محققان دانشگاهی، متخصصان، دولت‌ها و تشکل‌های غیر مردمی می‌توانند نقش داشته باشند.نا آگاهی و عدم رعایت ملزومات برای نگهداری از محیط زیست همچون آفت و بیماری بر جان طبیعت افتاده و روز به روز ذره ذره محیط زیست و حیات وحش را به نابودی می‌کشاند.اما مسئله این است که درمان بیماری بسیار دشوارتر از رعایت و پیشگیری است.وقتی جراحتی ایجاد می‌شود مدت زمانی طولانی باید صرف شود تا آن جراحت بهبود یابد و ترمیم شود و دیگر نشانی از آن باقی نماند که باز هم نشانی‌هایی از خود می‌گذارد تا از خاطرمان نرود که چه زمانی و چگونه آن جراحت ایجاد شده است.تاثیراتی که فعالیت‌های انسانی بر محیط زیست می‌گذارد نیز آنقدر عمیق است که حتی نسل‌های آینده را نیز دچار مشکل کند و چه بسا حیات آن‌ها را نیز با خطرات جدی مواجه کند بنابراین نیاز است با جلوگیری از تخریب طبیعت و هماهنگی با طبیعت زندگی پایدار و با کیفیتی را برای خود و نسل های آینده فراهم کنیم.
منبع: ایسنا
