مهری بهزادپور: ظرفیت بسیار بالای صادرات کشورهای همسایه، به ویژه در حوزه انرژی، با عناوینی چون؛ «تحریم»، «کرونا»، «برجام» و … همچنان در عرصه اقتصادی ما را از تحقق مفاهیم «اقتصاد مقاومتی» دور نگهداشته است.
تحرکات شدید ترکیه در عراق با توجه به 370 کیلومتر مرز زمینی مشترک، اشتراکات فرهنگی میان دو کشور و نفوذ در لایه های فرهنگی و اجتماعی جامعه عراق، فرصتهای بسیاری برای نفوذ به بازار این کشور به ویژه در بخش «انرژی» برای این کشور فراهم آورد.
بنا به آمار اعلام شده؛ افزایش حجم تجارت میان ترکیه و عراق در سال 2019 نسبت به سال 2018 افزایش 2.8 درصدی داشته و به 15 میلیارد و 800 میلیون دلار رسید. حجم تجارت میان ترکیه و عراق در سال 2018 حدود 13 میلیارد دلار بود، حجم صادرات ترکیه به عراق نیز سال گذشته با 7.8 درصد افزایش در مقایسه با سال قبل از آن به 9 میلیارد دلار ارتقاء یافت. دو کشور هدف‌گذاری کرده‌اند تا حجم تجارت متقابل را به 20 میلیارد دلار افزایش دهند.”
تغییر قواعد بازی جهانی انرژی، به خصوص در خاورمیانه، باعث شد تا ایران نیز با ایجاد کمیسیون ویژه بررسی و تقویت روابط ایران و عراق، چاره ای همه جانبه؛ علاوه بر حوزه انرژی در این حوزه بیاندیشد.
اما تعیین وزارت نیرو به عنوان ریاست این کمیسیون، شاید بیانگر اهمیت بازار انرژی در حوزه تعاملات فی مابین ایران و عراق در دایره توسعه روابط اقتصادی باشد.
برهم خوردن تعادل منطقه با کشف گاز ترکیه
کشف گاز در ترکیه با توجه به عزم عراق برای کاهش وابستگی به ایران در این زمینه، وعده برق رایگان عربستان و کویت به عراق، از جمله هشدارهایی است که طرح موضوع وزیر نفت عراق، مبنی بر قطع واردات گاز ایران تا سال 2025، تهدید حذف ایران از بازار انرژی عراق را جدی تر از پیش مطرح ساخته است.
غفلت ایران از گسترش سایه سنگین ترکیه و دیگر کشورها، در بازار انرژی کشورهای همسایه، تحت تاثیر لابی قدرتمند انتقال انرژی در خاورمیانه و جهان، به تدریج باعث شد که ایران را به حاشیه بازار انرژی براند.
بهره‌برداری از خط لوله تاپی و بی‌نیازی همسایگان شرقی از گاز ایران و همچنین تلاش روس‌ها برای سیطره بر بازار گاز اروپا نیز مسائلی است که شاید کمی دیرتر جایگاه انرژی ایران را متزلزل کنند.
هر چند نیاز عراق به انرژی ایران، حتی با وجود اعمال تحریم های آمریکا نیز تا کنون نتوانسته است به قطع وابستگی کامل عراق از ایران در حوزه انرژی بیانجامد، اما کشف گاز در ترکیه، حمایت آمریکا برای بایکوت ایران در این زمینه، از جمله تهدیداتی است که ایران باید هر چه زودتر سیاستهای جدی و فوری در این زمینه را اتخاذ کند.
کشف میدان گازی در ترکیه، علاوه بر بی نیاز شدن ترکیه به واردات این محصول از ایران، موازنه صادرات گاز در منطقه را بر هم زده و حتی باعث شده به ترکیه علاوه بر تولید کننده، به عنوان صادرکننده این محصول نیز نگریسته شود.
ورود ترکیه به بازار صادرات گاز منطقه
حمیدرضا صالحی، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران درباره اثرات کشف منابع گازی در ترکیه می‌گوید: دولت ترکیه در سال‌های گذشته توانسته با استفاده از ظرفیت‌های خود و برنامه‌های بلندمدت سیاستمدارانش در بازارهای مختلف نقش‌آفرینی کند و گرچه تاکنون ذخایر گازی قابل‌توجهی نداشت اما بااین‌وجود سعی می‌کرد در این بازار نیز حضور داشته باشد. حال با اعلام پیدا شدن میدان گازی جدید قطعاً شرایط تغییر خواهد کرد.
به عقیده صالحی، نخستین نتیجه کشف میدان گازی جدید ترکیه، کاهش نیاز این کشور به واردات گاز است و ازاین‌رو احتمالاً قرارداد جدیدی برای خرید گاز ایران منعقد نخواهد کرد. او می‌افزاید: از سوی دیگر با توجه به نگاه صادرات محور دولت ترکیه، احتمالاً آنها در آینده‌ای نه‌چندان دور به صادرات گاز نیز فکر خواهند کرد که عراق بازاری در دسترس برای آنها خواهد بود و این به معنی تهدید مستقیم بازار ایران است.
عضو کمیسیون انرژی به نبض انرژی گفت : توسعه تعاملات اقتصادی با عراق ضروری است
رمضانعلی سنگدوینی، عضو کمیسیون انرژی نیز در باره وضعیت صادرات انرژی به کشورهای منطقه به خبرنگار نبض انرژی می گوید:
صادرات انرژی، برای هر کشوری از جمله ایران «وزن اقتصادی» محسوب می شود و البته حفظ «برند محصولات و خدمات اقتصادی» شاخصی است که باید به طور جدی در صدد حفظ و ارتقاء آن بود.
وی افزود :
برای توسعه اقتصاد، حفظ و ارتقاء کیفی محصولات و کالای برق و انرژی می تواند باعث توسعه اقتصادی ما شود و البته در این میان حفظ رابطه با کشورهای همسایه از اهمیتی ویژه برخوردار است.
سنگدوینی با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری به مقوله «اقتصاد مقاومتی» یادآور شد :
ایجاد ارزش افزوده در تولید و صادرات محصولات، از اهمیتی وافر برخوردار است و ممانعت از خام فروشی در حوزه انرژی به ویژه؛ نفت، گاز، برق و … ضروری است.
عضو کمیسیون انرژی، حفظ تعاملات سیاسی و اقتصادی با کشورهای همسایه به ویژه عراق را مهم برشمرد و گفت :
اهمیت صادرات گاز به عراق با توجه به نیاز فعلی این کشور از شاخص های مهمی است که باید مورد نظر مدیران قرار گیرد .
