عادلانه‌ترین شیوه سهمیه‌بندی بنزین کدام است؟

به گزارش نبض انرژی؛ اسامی اعضای احتمالی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی منتشر شد و ظاهرا در هفته جاری تکلیف کمیسیون های تخصصی مجلس شورای اسلامی از جمله همین کمیسیون انرژی تعیین می شود.

پیش از مشخص شدن اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی برخی با اعضای این کمیسیون مصاحبه شده و اولویت های کاری این کمیسیون را تشریح کرده بودند؛ که از جمله اولویت هایی که در دستور کار این کمیسیون قرار دارد موضوع اصلاح سهمیه بندی بنزین است. 

* بررسی اصلاح سهمیه بندی بنزین در دستور کار کمیسیون انرژی

احمد نادری یکی از نمایندگان مردم تهران با اشاره به اینکه سهمیه بندی بنزین در شرایط فعلی تصمیم عاقلانه ای است گفته است اما شیوه اجرای آن باید تغییر یابد به طوریکه باید به سمت برقراری عدالت حرکت کرد.

 این نماینده مردم تهران تصریح کرده بود بررسی های صورت گرفته نشان می دهد می توان بنزین را به تمام افراد جامعه اختصاص داد و افرادی که صاحب خودرو نیستند می توانند طی سازو کاری سهمیه خود را بفروش رسانند.

 روبرت بیگلیریان نماینده اقلیت ارامنه جنوب نیزکه هم اکنون عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی است. با اشاره به احتمال تغییر سهمیه بندی بنزین توسط نمایندگان مجلس یازدهم گفته است: تا امروز که نمایندگان مجلس یازدهم چنین طرحی نداشتند اما برایند صحبت های نمایندگان مجلس این را نشان می دهد که نسبت به برخی از سیاست های اجرایی دولت در اقتصاد انتقاد جدی وجود دارد که از جمله این سیاست ها موضوع سهمیه بندی بنزین است.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه نمایندگان مجلس به احتمال قوی این طرح را اصلاح خواهند کرد گفت: در حال حاضر سهمیه بنزین به هر خودرو تخصیص یافته است بنابراین هرکس تعداد خودروی بیشتر داشته باشد سهمیه بنزین بیشتری دارد اما اگر این سهمیه به تعداد نفرات جامعه تخصیص یابد به عدالت نزدیک تر است و حتی می توان سازکاری را تعریف کرد تا فردی که خودرو ندارد بتواند سهمیه خود را به فروش برساند و از این راه درآمد حداقلی داشته باشد.

بیگلریان تصریح کرد: باید قبل از اصلاح این طرح زیرساخت های اجرایی ان را آماده کرد و به محض فراهم شدن زیر ساخت ها طرحی را اجرا کرد که به عدالت اجتماعی نزدیک تر باشد.

* روش سهمیه‌بندی که به عدالت نزدیک تر است

جواد نوفرستی یکی از کارشناسان ارشد انرژی و طراح طرح سهمیه بندی بنزین به هر فرد، با اشاره به اینکه شرایط امروز قیمت جهانی بنزین و نفت مانند سال 94 است گفته است : اگر خاطرتان باشد در سال 94 وقتی قیمت جهانی بنزین کاهش یافت دولت تصمیم گرفت که کارت سوخت را حذف کند و مردم به صورت آزاد و بدون سهمیه از بنزین استفاده کنند که البته این کاهش قیمت موقتی بود ولی دولت این تصمیم اشتباه را گرفت که موجب شد تا مصرف بنزین به شدت افزایش یابد و هزینه های گزافی بابت واردات بنزنی پرداخت کردیم.

 این کاشناس انرژی ادامه داد: ترس ما این است که دولت دوباره بخواهد این تصمیم اشتباه را تکرار کند و کارت سوخت را که یکبار کنار گذاشته بود دوباره کنار گذارد که باید از این دستاورد که هم اکنون سوخت گیری با کارت سوخت انجام می شود حفاظت کرد.

 این استاد دانشگاه با تاکید براینکه نباید از یاد برد که اکنون که قیمت جهانی نفت و بنزین کاهش یافته است به این معنا نیست که درامد دولت بالا رفته است بلکه باید یاداور شد اگر نرخ بنزین را برمبنای فوب خلیج فارس محاسبه کنیم و مثلا 2000 تومان در نظر بگیریم هزینه های حمل و نقل، کارمزد جایگاه داران و هزینه های دیگری به آن اضافه می شود تا این بنزین به دست مصرف کننده برسد.

 وی تصریح کردک زمانی که بنزین با نرخ 1000 تومان و به صورت آزاد فروخته میشد در زمانی که قیمت بنزین جهانی از بنزین ایران کمی کمتر شد محاسبه کردیم و مشخص شد که درامد دولت از این بنزین 500 تومان بیشتر نیست از طرف دیگر نیز باید یادآور شد که 80 درصد بنزین مورد استفاده مردم بنزین سهمیه ای است و تنها 20 درصد از بنزین را به صورت آزاد استفاده می کنند و حتی گار بخواهیم میانگین وزنی هم بگیریم قیمت بنزین چیزی حدود 1800 تومان در هر لیتر درخواهد آمد.

 طراح طرح اعطای سهمیه بنزین به هر فرد در پاسخ به این سوال که آیا اکنون زمان آن نرسیده است که دولت بیاید طرح پیشنهادی شما را به عنوان تخصیص سهمیه به ازای هر نفر اجرایی کند گفت: اکنون که مردم به دلیل شیوع ویروس کرونا آسیب دیده اند و کاسبی‌شان تحت الشعاع قرار گرفته است بهترین زمان است که دولت این طرح را اجرا کند.

 وی ادامه داد: براساس امارهای اعلام شده است از سوی مسئولان شرکت ملی پخش فراورده های نفتی می توان به هر فرد در ماه 20 لیتر سهمیه داد و این سهمیه باید به همه آحاد جامعه تخصیص یابد یعنی حتی کسانی که یارانه نقدی آنها حذف شده است هرچند که من معتقدم یارانه نقد یارانه انرژی است و نباید کسی را حذف کرد به هرحال این سهمیه باید به همه تخصیص پیدا کند به طوریکه این کار به عدالت نزدیک تر است.

 به گفته نوفرستی هرکس خواست این سهمیه را استفاده کند میتواند از آن بهره ببرد و هرکس نخواست می تواند در طی یک سازو کاری که اصلا پیچیده نیست سهمیه مازاد خود را بفروشد که این کار می تواند برای خانواده ها یک درامد ایجاد کند و محبوبیت دولت نیزافزایش پیدا خواهد کرد.

این کارشناس انرژی تصریح کرد: زمان اجرای این کار هم اکنون است و شاید بعدا نتوان آن را به راحتی امروز انجام داد.

*حسن تاش: طرح اعطای سهمیه بنزین به هر فرد قابل اجرا نیست

غلامحسین حسن تاش یکی از کارشناسان مطرح حوزه انرژی اخیرا با اشاره به بررسی احتمالی این گفته است افزود: به نظرمن این طرح اجرایی نخواهد شد زیرا پیش شرط اجرای آن وجود سامانه هایی است که باید نشان دهد چه افرادی خودرو دارند و چه افرادی خودرو ندارند و افرادی که خودرو ندارند واقعا در این سامانه ها وارد شده و بنزین مازاد خود را فروخته اند.

وی با بیان اینکه این طرح یک روش منفعل و وارونه برای توزیع عادلانه درآمد و گسترش عدالت اقتصادی است، تصریح کرد: از نظر ایده ذهنی هم این طرح کاملاً شبیه همان توزیع عمومی و یکسان یارانه‌ها است که در دولت نهم و دهم به اجرا درآمد و اینک غلط بودن آن بر همه آشکار شده است.

حسن تاش تصریح کرد: چنین طرح‌هایی بر این ایده مبتنی است که داراترها و پولدارترها که اتومبیل دارند بیشتر از بنزین و یارانه ضمنی و مواهب آن برخوردارند و باید این مواهب را عادلانه بین ماشین دار و ماشین ندار توزیع کنیم؛خوب اینکه داراترها بیشتر از امکانات و مواهبی استفاده می‌کنند که محدود به بنزین نیست. داراترها از جاده‌ها و اتوبان‌ها و زیرساخت‌ها و حتی مدارس و دانشگاه‌ها و امکانات دیگر یارانه‌ای هم بیشتر استفاده می‌کنند.

وی ادامه داد: مسأله توزیع درآمدی باید با الگوهای اقتصاد کلان و مدل‌های درست اقتصادی حل شود نه اینکه ساختار اقتصادی به گونه‌ای باشد که دائماً فقر و نابرابری را گسترش دهد، بیکاری را گسترش دهد، اختلاف طبقاتی را گسترش دهد و بعد به‌صورت منفعلانه و فقیرپرورانه بخواهیم بخشی کوچک از آن را جبران کنیم.

حسن تاش گفت: من اصولاً با این تفکر مشکل دارم. از همه اینها گذشته باید دید کجای دنیا تا حالا از این کارها را کرده‌اند؟ آیا حتی یک تجربه جهانی در این مورد وجود دارد؟

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به اینکه آیا این طرح می‌تواند جلوی قاچاق سوخت و در نهایت کاهش مصرف بنزین را بگیرد یا نه؟ اظهار داشت: به‌نظر نمی‌رسد که این طرح برای کنترل قاچاق طراحی شده باشد. قاچاق سوخت و هر کالایی تا وقتی که اختلاف قیمت قابل توجه در مورد آن کالا در دوسوی مرز وجود دارد اتفاق می‌افتد بنابراین به نظر می رسد اجرای این طرح نه تنها نمی‌تواند جلوی قاچاق را بگیرد بلکه می‌تواند آن را تشدید کند چون همه صاحب بنزین می‌شوند و به فکر می‌افتند که چطور و درکجا می‌توانند این را به بیشترین قیمت بفروشند.

*پیش نیاز های اجرای طرح اعطای سهمیه به هر فرد

بررسی کارشناسانه  نشان می دهد اگرچه به گفته برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس اجرای اعطای سهمیه به هر فرد می تواند به عدالت نزدیک تر باشد ولی برای اجرای این طرح چند پیش شرط لازم است که مهمترین آن حفظ و افزایش ارزش پول ملی است زیرا در قدم نخست قیمت بنزین با نرخ دلار تعیین می شود و نباید نرخ دلار دستخوش تغییرات غیر واقعی قرارگیرد.

همچنین دومین موضوع قیمت گذاری بنزین به نرخ آزاد است به طوریکه نباید برای قیمت بنزین آزاد نیز یارانه ای در نظر گرفت زیرا اگر قیمت بنزین آزاد همراه با یارانه باشد افرادی که سهمیه بنزین دارند ولی خودرو برای استفاده ندارند سعی می کنند بنزین خود را با بیشترین قیمت به فروش رسانند که در نهایت احتمال بالارفتن قاچاق بنزین وجود خواهد داشت. از طرف دیگر قیمت بنزین آزاد نیز باید به صورت شناور تعیین شود به طوریکه با نوسانات قیمت نفت قیمت بنزین نیز اصلاح شود.

با این شرایط باید دید آیا نمایندگان مجلس می توانند روش سهمیه بندی بنزین را اصلاح کنند یا ترجیح می دهند به همین شیوه فعلی سهمیه بندی بنزین ادامه پیدا کند.

منبع: دانا