به گزارش«نبض انرژی» رضا شهبازبگیان رئیس انجمن هیدروپلیتیک ایران در رابطه با مناقشات آبی ایران و افغانستان اظهار کرد: از سال 1857 میلادی تاکنون شاهد سه ابتکار عمل در حوضه آبریز هیرمند بوده‌ایم که چالش‌هایی را در حوزه هیدروپلیتیک پیش روی دو کشور گذاشته است. اولین ابتکار عمل در این حوضه آبریز جدایی افغانستان از ایران وفق عهدنامه پاریس است که این موضوع عامل اصلی تبدیل حوضه آبریز هیرمند از یک حوضه آبریز نرمال به یک حوضه آبریز فرامرزی است.
وی ادامه داد: دومین ابتکارعمل در این حوزه آبریز، معاهده 1351 هیرمند بین دو کشور و تعیین 820 میلیون مترمکعب آب در سال بوده است. این مقدار حق‌آبه عدد بسیار ناچیزی برای زنده ماندن دریاچه‌های هامون است و برای زنده بودن هامون‌ها حداقل به 3 هزار میلیون مترمکعب آب در سال نیاز است. سومین ابتکار عمل تکمیل پروژه سد کمال خان و قابلیت انحراف حجم زیادی از منابع آب رودخانه هیرمند در کشور افغانستان به تالاب گودزره است که هر مقدار آبی که به سمت این تالاب جاری شود، هیچ‌گونه کارکرد محیطی زیستی و انسانی نداشته و تبخیر می‌شود.
رئیس انجمن هیدروپلیتیک ایران گفت: در این خصوص قول و وعده رسمی مقامات افغانستان را برای جاری ساختن حق‌آبه ایران به سمت پایین دست به جای جاری ساختن به تالاب گودزره که انعکاس گسترده رسانه‌ای برای مردم دو کشور داشت، یک تعهد سازنده، هرچند غیر رسمی از سوی کشور افغانستان است. مناقشه هیرمند یک مسئله دو طرفه است و به هیچ عنوان تنها متوجه ایران نیست. حل نشدن این مناقشه دامن‌گیر افغانستان نیز خواهد شد.
شهبازبگیان تصریح کرد: در حال حاضر به ابتکار عمل چهارم و طراحی یک مکانیزم همکاری خودسامان بین دو کشور نیاز داریم. تئوری هیدروپلیتیک خودسامان به عنوان یک تئوری علمی شناخته شده است که وفق تئوری مزبور در صورتی‌که دو کشور در یک حوضه آبریز مشترک موفق شوند ساز و کاری طراحی کنند که که جاری شدن آب از کشور بالادست به سمت کشور پایین دست موجب رونق و شکوفایی کشور بالادست شود، این تئوری محقق شده است.
وی در رابطه با چگونگی عملکرد این تئوری در خصوص رود هیرمند بیان کرد: باید ساز و کاری پیاده شود که با جاری شدن آب از کشور افغانستان و زنده شدن تالاب‌های هامون، کشور افغانستان نیز به صورت مضاعف از مزایای جاری شدن آب در هامون بهره‌مند شود. در این خصوص می‌توان به آثار زیان‌بار افزایش گرد و غبار منتج از خشک شدن دریاچه هامون به سمت منطقه زرنج افغانستان اشاره کرد؛ادامه خشکی دریاچه‌های هامون خسارات جبران‌ناپذیری به خصوص در حوزه سلامت برای کشور افغانستان به همراه خواهد داشت.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، لازمه استخراج و الزامات طراحی مکانیزم همکاری وفق تئوری هیدروپلیتیک خودسامان را برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌های مشترک حول محور تالاب‌های هامون با دانشگاه‌ها، انجمن‌ها و جوامع علمی دو کشور و تعریف پروژه‌های تحقیقاتی علمی مشترک دانست و گفت: انجمن هیدروپلیتیک ایران نقش بسیار مهمی در این خصوص خواهد داشت و در حال حاضر شاهد مواردی از استقبال و ابراز حسن نیت بین جوامع علمی دو کشور هستیم.
شهبازبگیان خاطرنشان کرد: با برگزاری کنفرانس‌ها و سیمنارهای مشترک بین جوامع و انجمن‌های علمی و دانشگاه‌های دو کشور می‌توان الزامات مورد نیاز برای همکاری حول محور احیای تالاب‌های هامون و به تبع آن رونق و شکوفایی دو کشور را احصا کرد.
منبع: تسنیم
