انرژی سبز، به انرژیای گفته میشود که روند تولید آن باعث آلودگیهای محیطی نشود و در مقابل، انکشاف پایدار را تضمین کند. در حال حاضر انرژی حاصل از باد، خورشید، گرمای درونی زمین و آبهای روان از معروفترین منابع انرژی سبز شناخته میشوند. به کار بردن کلمه سبز در کنار منابع انرژی، از آن جهت […]
انرژی سبز، به انرژیای گفته میشود که روند تولید آن باعث آلودگیهای محیطی نشود و در مقابل، انکشاف پایدار را تضمین کند. در حال حاضر انرژی حاصل از باد، خورشید، گرمای درونی زمین و آبهای روان از معروفترین منابع انرژی سبز شناخته میشوند.
به کار بردن کلمه سبز در کنار منابع انرژی، از آن جهت است که این منابع کاربندایاکساید تولید نمیکنند. بهطور سنتی تولید برقی از منابع گوناگون، از رایجترین نوع انرژی سبز محسوب میشود.
شماری از کارشناسان محیطزیست میگویند که در عصر حاضر انرژی سبز تنها از نظر ملاحظههای زیستمحیطی مورد توجه نیست، بلکه در حقیقت بیشتر دولتها بحث انرژی سبز را از جنبه اقتصادی آن نیز در نظر میگیرند.
به باور کارشناسان، منابع انرژی سبز از آن جهت که قابل تجدیداند، دولتها را از نیاز به منابع تمام شدنی سوختهای فسیلی بینیاز میسازند. انرژیهای سبز دیگری نیز وجود دارد که در مقیاس کوچکتر و محلی قابل استفاده است. بهگونه نمونه، دانشمندان از نیروی جزر و مد، نیروی موج سواحل، نیروی آبشارهای طبیعی و یا حتا گرمای حاصل از تجزیه غیرهوازی باکتریها نیز استفاده میکنند.
با این حال، شماری از دانشمندان انرژی هستهای را نیز از گونههای انرژی سبز میخوانند، اما شماری دیگر با یادآوری حادثه دردناک چرنویل شوروی سابق در سال ۱۹۸۶، انرژی هستهای را از دایره انرژیهای سبز خارج میکنند.
همچنین دانشمندان اثبات کردهاند که تبدیل زغالسنگ به گازهای طبیعی نیز یکی از مهمترین گونههای انرژی سبز در کنار انرژیهای خورشید و بادی بهشمار میرود.
فواید انرژی سبز
استفاده از انرژیهای سبز، باعث افزایش دمای زمین، ذوب یخهای قطب، از بین بردن لایه اوزون و تشدید آلودگیهای محیطزیستی میشود. در عصر کنونی، انرژیهای نو به رغم ناشناخته ماندن، به سرعت در حال گسترش و نفوذ است و غفلت از آن، غیرقابل جبران خواهد بود. انرژیهای خورشیدی، بادی، آبی، بیوماس، بیوگاز و انرژی زمینگرمایی از عمدهترین منابع انرژیهای پاک یا سبز میباشند.
دانشمندان در سال ۱۹۹۵، وقوع عاملهای تغییرات آب و هوایی در اثر انباشت گازهای گلخانهای در جو، افزایش تقاضای مصرف انرژی برق در سراسر جهان، گشوده شدن چشمانداز نویدبخش در مورد انرژیهای تجدیدپذیر را سبب ایجاد نقطه عطفی برای انرژیهای تجدیدپذیر، بهخصوص انرژی باد میخوانند.
در حال حاضر در جهان، انرژیهای پایانپذیر و آلاینده محیطزیست مانند نفت، گاز طبیعی، زغال از بزرگترین منابع تامینکننده انرژی بهشمار میرود.
کشورهای صنعتی، در کنار انرژی خورشید و باد از انرژی آبی نیز استفاده میکنند. براساس آمارها در سال ۲۰۰۱، مصرف جهانی انرژی برق آبی به رقم ۲۶۲۷ تراوات ساعت میرسید.
در این سال، امریکای شمالی ۸٫۲۱درصد، اروپا ۹٫۲۳درصد، کشورهای آسیا و اقیانوسیه ۷٫۲۱درصد، امریکای جنوبی و مرکزی ۲۰ درصد، کشورهای شوروی سابق ۷٫۵درصد، افریقا ۱٫۳درصد و خاورمیانه ۳٫۰درصد، مصرف انرژی برق آبی جهان را به خود اختصاص دادهاند. در میان کشورهای جهان، بیشترین سهم مصرف، به کانادا، برازیل، چین و امریکا، به ترتیب با ۶/۱۲، ۳/۱۰، ۸/۹ و ۱/۸ درصد از مصرف جهانی تعلق داشت.
در همین حال، شماری از استادان دانشگاه کابل میگویند که اکنون کشورهای صنعتی تلاش میکنند تا بهخاطر جلوگیری از آلودگیهای زیستمحیطی از انرژیهای سبز استفاده کنند.
لطفالله صافی، از استادان دانشکده محیطزیست دانشگاه کابل به ۸صبح گفت: «زمانیکه شعار کشورها انکشاف بود، جمعیت دنیا بسیار کم بود و از حفاظت محیطزیست هیچ خبری نبود؛ اما زمانیکه جمعیت کشورها رشد صعودی را به خود گرفت و استفاده از منابع باعث تشدید آلودگیهای محیطزیستی شد، بنا اکثریت کشورها در تلاش این شدند تا از انواع انرژیهای سبز استفاده کنند.»
استفاده از انرژی سبز در افغانستان
هماکنون با کاهش منابع تجدیدناپذیر و افزایش هزینه تولید الکتریسیته از طریق سوختهای فسیلی نمیتوان مانند گذشته به انرژیهای فسیلی متکی بود، به همین دلیل امروزه استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر مانند باد و خورشید مورد توجه بسیاری از کشورها واقع شده است.
افغانستان، از جمله کشورهایی بهشما میرود که دارای کوههای گوناگون، پستی و بلندیها در مسیر نهرهای آب، داشتن مناطق واجد پتانسیل بالای باد و قابلیتهای تولید انرژی زمینگرمایی است و زمینه لازم و مناسبی را برای استفاده و گسترش انرژیهای نو و پاک فراهم آورده است.
اما حکومت افغانستان بهویژه وزارت انرژی و آب قادر نشده است که نیروهای انرژی خورشیدی و بادی را تاسیس کند. در شماری از کشورها هزاران نیروگاه ترکیبی خورشیدی- بادی وجود دارد و با استفاده از این نیروگاهها برق مردم تامین میشود.
این وزارت در راستای ترویج انرژیهای آبی و بادی ناکام بوده است و تنها شماری از باشندگان چند ولایت از برق آبی مستفید شدهاند.
با آنکه بهای نفت و گاز در کشور بسیار زیاد است، اما هنوزهم دولتمردان برای ترویج انرژی حرارتی و بادی برنامهای اجرا نکردهاند.
آقای صافی میگوید در حال حاضر اکثر کشورهای دنیا از انرژیهای آبی، آفتابی و بادی استفاده میکنند: «متاسفانه در افغانستان ما تاکنون از مواد سوخت فسیلی استفاده میکنیم. ما باید برای تضمین انکشاف پایدار، انرژیهای سبز را بدیل سوختهای فسیلی سازیم.»
بهگفتهی او، افغانستان از نگاه داشتن منابع آبی و حرارتی بسیار غنی است و تا زمانیکه دولت برای تولید برق حرارتی و آبی کار نکند، این کشور شاهد پیشرفت خوبی نخواهد بود.
او میافزاید اگر حکومت در برخی از ولایتها بندهای آبگردان و بندهای برق را بسازد، این کشور میتواند در کنار تامین انرژی برق مردم، هزاران میگاوات برق را نیز به کشورهای خارجی صادر کند.
از سوی دیگر، مسوولان ادارهی ملی حفاظت از محیطزیست میگویند که این اداره در جریان چند سال گذشته در بخش ترویج انرژی سبز در اکثر ولایتها موفق بوده است.
مسوولان این اداره مدعیاند که در حال حاضر باشندگان اکثر روستاهای کشور با استفاد از سولرها و آبهای دریاچهها، برق بیستوچهارساعته دارند.
محمداکبر حقبین، از مسوولان ریاست حفظ و میراثهای طبیعی این اداره گفت: «اداره محیطزیست بهخاطر جلوگیری از تخریب محیطزیست و قطع جنگلها تلاش میکند که در روستاها و مناطق جنگلی از انرژیهای آفتابی استفاده شود. در حال حاضر باشندگان شماری از روستاها از انرژی پاک آفتابی بهوسیلهی سولرها استفاده میکنند.»
آقای حقبین میگوید تا زمانیکه باشندگان ولایتها از برق آبی دولتی مستفید نشوند، استفاده از انرژی آفتابی بهترین گزینه برای کاهش آلودگیهای زیستمحیطی است. با آنکه هزینه استفاده از انرژی خورشیدی برای مردم افغانستان بسیار زیاد است، اما هنوزهم باشندگان ولایتها کوشش میکنند که بهجای برق جنراتوری از برق حرارتی استفاده کنند.
در چند سال گذشته، میانگین رشد سالانه انرژی باد در دنیا نیز حدود ۳۰ درصد گزارش شده است که بیشترین نرخ رشد را در میان سایر منابع انرژی در دنیا داشته است. کل ظرفیت برق بادی در جهان در سال ۲۰۰۱ به ۲۴۰۰۰ مگاوات میرسید. اروپا در حال حاضر، بیش از ۷۰ درصد از برق بادی جهان را تولید میکند و حدود دو سوم از ظرفیتهای اضافه شده تولید در سال ۲۰۰۱، به کشورهای اروپایی اختصاص داشت.
در حال حاضر، مزرعههای بادی در امریکا حدود ۱۰ میلیارد کیلووات ساعت در سال برق تولید میکنند که از نظر ملاحظههای زیستمحیطی و مبارزه با تولید گازهای گلخانهای، این میزان انرژی باد میتواند سالانه از انتشار ۵٫۷میلیون تن دیاکسایدکاربن جلوگیری کند.
در میان انواع انرژیهای تجدیدپذیر، انرژی باد هزینه سرمایهگذاری اولیه کمتری دارد. با بهبود فناوری، افزایش توربینها و رفع محدودیتها، کاهش چشمگیری در این هزینه متصور است. در حال حاضر، برق تولیدی از سوختهای فسیلی، ارزانتر از برق تولیدی از توربینهای بادی است.
اما مسوولان اداره محیطزیست میگویند که در حال حاضر دانش استفاده از انرژی آفتابی در میان مسوولان و مردم وجود ندارد و سالها برای ترویج انرژی بادی زمان نیاز است.
محمداکبر حقبین، اما میگوید که شماری از ادارههای دولتی در جریان چند سال گذشته در راستای ترویج انرژی حرارتی با استفاده از سولرها تلاش زیادی کردهاند.
مسوولان میگویند که وزارت انکشاف دهات نیز از طریق برنامه همبستگی ملی خود برای شماری از باشندگان روستاهای ولایتها، سولرهای خورشیدی کمک کرده است.