حسین شیروانی، کارشناس حوزه انرژی بیان کرد: سال هاست که کشور ما درباره این که چه نوع قراردادی را در بخش‌های بالادستی صنعت نفت و گاز ببندد و این قرارداد چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد، دچار مشکل و اختلاف بوده است و هنوز نتوانسته ایم برای توسعه میادین نفتی و گازی، یک اتحاد ملی ایجاد کنیم.
او افزود: این مسئله باعث شده که هنوز فعالیت‌های اکتشافی در بخش بزرگی از کشور صورت نگرفته است؟ قرارداد‌های بالادستی یعنی اینکه نفت و گاز موجود در زیر زمین را به روی زمین بیاوریم از آن کالایی را تولید کنیم که ارزش افزوده داشته باشد و بتوانیم آن را مصرف یا صادر کنیم. وقتی به تولید نفت خام یا گازی دست پیدا می‌کنیم که قابل انتقال به پتروشیمی‌ها و سایر مصارف صنعتی یا پخش خانگی باشد، فعالیت‌های بالادستی در این نقطه تمام می‌شود.
به گزارش نبض‌انرژی،شیروانی گفت: ایران جایگاه خاصی در حوزه نفت و گاز دارد و بر اساس آمار‌های بین المللی، در حوزه نفت در رده چهارم و در حوزه گاز در رده دوم قرار دارد. سرمایه زیادی در کشور ما وجود دارد که زیر زمین نهفته است که باید به روی زمین بیاید.
دلایل چهارگانه نیاز کشور به افزایش تولید نفت و گاز
او اظهار کرد: به چهار دلیل نیازمند افزایش تولید نفت و گاز هستیم؛ نخستین دلیل، استفاده از این ظرفیت در مصارف داخلی مثل تولید بنزین و گازوئیل یا مصرف گاز در بخش خانگی است. مصرف داخلی ما هم اکنون به شدت بالاست و روز به روز در حال افزوده شدن است؛ بنابراین، باید نفت و گاز بیشتری تولید کنیم تا بتوانیم پاسخگوی این مصرف باشیم.
این کارشناس حوزه انرژی ادامه داد: دلیل دوم این است که ما تعداد زیادی پالایشگاه و پتروشیمی راه‌اندازی کرده‌ایم که این‌ها برای ادامه فعالیت شان نیاز به تامین خوراک اولیه دارند؛ بنابراین باید نفت و گاز را آن‌ها بدهیم تا بتوانند محصولاتی را برای مصارف داخلی یا صادرات تولید کنند.
او افزود: دلیل بعدی که نیاز به افزایش تولید داریم این است که بودجه دولت‌های ما وابسته به صادرات و درآمد‌های نفتی است و چهارمین دلیل هم این است که بخش از تولید نفت و گاز کشور ما، سوزانده می‌شود که برای اینکه بتوانیم بسوزانیم، باید تولید کنیم.
سناریوهای افزایش تولید نفت و گاز
شیروانی با اشاره به اینکه برای رفع نیازها، باید میزان زیادی تولید نفت و گاز داشته باشیم، گفت: برای افزایش تولید نیز چهار سناریو داریم. نخست این که همه کار را به دست دولت بسپاریم. یعنی دولت خودش شرکت حفاری و تاسیسات داشته باشد و نیرو جذب کند. این مسئله نیازمند این است که ما شرکت‌های دولتی تو در تو و یک دیوانسالاری بسیار بزرگی را ایجاد کنیم و معلوم نیست که روزی که به دست می‌آوریم مناسب باشد. تجربه بیش از چهل ساله ما و سایر کشور‌های تولید کننده نفت و گاز نیز نشان می‌دهد که این روش موثر نیست.
او در ادامه گفت: سناریوی بعدی این است که شرکت نفت یا دولت، خودش مسئولیت را بر عهده بگیرد، منابع مالی را تامین و سپس از طریق پیمانکاران بخش خصوصی، دولتی یا عمومی غیر دولتی فعالیت‌ها را اجرایی کند. تفاوت سناریوی اول و دوم در این است که شرکت نفت در سناریوی اول همه کاره بود اما در سناریوی دوم، دیگر مجری نیست و تنها مسئولیت مدیریت امور را بر عهده دارد که بعد از انقلاب، بخش عظیمی از تولید نفت و گازمان را از این طریق انجام داده ایم و همچنان نیز دست بردار از این روش نشده ایم.
این کارشناس حوزه انرژی بیان کرد: سومین سناریو این است که شرکت‌های خارجی و سرمایه‌گذاران داخلی را در تولید ثروت مشارکت بدهیم. یعنی به آن‌ها اجازه نقش‌آفرینی بیشتری داده شود تا سرمایه بیاورند، تصمیم گیری کنند و در تمام فعالیت‌های مرتبط با یک پروژه دخیل باشند تا در نهایت در ریسک آن نیز شریک شوند. یعنی باری بر دوش دولت نباشند و پول خود را از ثروتی که خلق می‌کنند، دوباره به دست بیاورند.
او گفت: این همان چیزی است که از آن تحت عنوان قرارداد‌های بالادستی یاد می‌شود و ما هنوز در ایران در مورد آن، به اتحاد نرسیده‌ایم. صد و ده سال است که نفت تولید می‌کنیم و بعد از ملی شدن نفت، درگیر این مسئله شده ایم که چگونه شرکت‌های غیر وابسته به دولت را در تولید نفت مشارکت دهیم؟
شیروانی تصریح کرد: این مشکلی است که قانون گذار نمی‌تواند برای آن روش درستی را ارائه کند و در نهایت نتیجه این شده که نفت و گاز، زیر زمین باقی مانده و ما نمی‌توانیم خودمان را تقویت کنیم. در آینده‌ای نه چندان دور دچار این مشکل خواهیم شد که حتی نمی‌توانیم نیاز‌های خودمان را تامین کنیم.
او ادامه داد: سناریوی چهارم این است که صنعت بالادستی را خصوصی سازی کنیم. اکثر کشور‌های پیشرفته در این زمینه، صنایع بالادستی خود را به بخش خصوصی سپرده اند و دولت فقط بهره مالکانه خود را می‌گیرد. یعنی بخش خصوصی می‌تواند مانند سایر صنایع فعالیت خود را به راحتی انجام دهد.
این کارشناس حوزه انرژی در پایان تاکید کرد: متاسفانه در ایران اصلا در مورد این مسئله صحبتی بیان نمی‌شود در حالی که شاید بهترین روش باشد همان طور که تجربه کشور‌های پیشرفته نشان از این مسئله دارد.
باشگاه خبرنگاران جوان
