ویروس کرونا طی سال گذشته از یک سو و فروپاشی قیمت های فروش نفت از سویی دیگر، ضربه سختی به اقتصاد عراق وارد کردند و این در حالی است که 90 درصد از درآمدهای عراق از صادرات نفت تامین می شود.
در نتیجه این مسائل، اقتصاد عراق 11 درصد کاهش یافت و عراق در پی آن و برای حمایت از اقتصاد متزلزل خود، به سرعت به دستیابی به منابع درآمدی جدیدی پرداخت.
به گزارش نبض‌انرژی،نماینده وزارت نفت عراق نیز اشاره کرده بود که برای آنکه عراق بتواند با چالش های اجتماعی و اقتصادی و همچنین بدهی ها و تعهدات خارجی خود تعامل داشته باشد، نیاز شدیدی به پیش پرداخت در بخشی از فروش نفت خود دارد.
از این رو دولت عراق امید داشت قرارداد نفتی با شرکت چینی «زینهوا»، منبعی برای درآمد این کشور باشد که به آن نیاز دارد.
بنابر قرارداد مذکور، عراق متعهد می شد سالانه از 2021 تا 2025، 48 میلیون بشکه نفت به مبلغ پیش پرداخت 2 میلیارد دلار به چین تحویل دهد.
اگر این قرارداد منعقد می شد، نشانه بارزی در راه تحقق اهداف اصلی استراتژی چین در خصوص امنیت انرژی، افزایش نفوذ کلی چین در عراق و ادغام عراق در طرح «یک کمربند یک راه» (طرح راه ابریشم جدید) می بود.
اما در حال حاضر این امر متوقف شده و دولت عراق اعلام کرده است که پیشرفتی در زمینه عقد قرارداد با چین وجود ندارد، اما در هر صورت این مانع به این معنا نیست که چین از طرح های جاه طلبانه خود در عراق دست خواهد کشید.
جاه طلبی های چین، فراتر از نفت
چین که وارد کننده اصلی نفت عراق در حال حاضر محسوب می شود توانسته است از طریق دو سازوکار اساسی، موفقیت قابل ملاحظه ای کسب کند:
1-ترویج سیاست عدم مداخله در امور سیاسی داخلی عراق.
2-تاکید بر آمادگی برای «یک گام به عقب و دو گام به جلو».
به عنوان مثال گمان می شد قرارداد چین برای خرید ذخایر نفتی «الاحدب» در جنوب عراق در سال، 1997 سرمایه گذاری بدی بود اما در نهایت ثابت شد که با استخراج 120 هزار بشکه نفت در روز، سود آور است.
این مثال نشان دهنده آن است که چین فکر و اقدام به صورت استراتژیک برای گسترش نفوذ خود در عراق را ترجیح می دهد و آماده است سود فوری را قربانی دستاوردهای طولانی مدت کند.
از طریق همین شیوه، چین سعی کرد با یک تیر دو نشان زده و با صرف نظر از رسیدن به ذخایر عظیم نفت عراق، مسیری برای کنترل بر زیرساخت های نفت عراق تشکیل دهد که به عنوان مثال می توان به توافق اولیه وزارت نفت عراق با شرکت چینی «کونسورتیوم» برای توسعه پالایشگاه ذی قار در جنوب عراق اشاره کرد.
از طرفی دیگر چین در بخش های غیرنفتی اقتصاد عراق نیز مشارکت فعال دارد از جمله کارخانه های سیمان، نیروگاه های انرژی و تاسیسات تصفیه آب؛ بنابراین گسترش توانایی های صادرات چین، عراق را به یکی از بزرگ ترین مصرف کنندگان کالاهای چینی در خاورمیانه تبدیل کرده است.
لغو قرارداد یا تعویق آن؟
لغو قرارداد نفتی عراق با چین بر 3 علت اصلی استوار است:
1-علت اول تغییراتی است که در بازارهای جهانی نفت رخ داده به صورتی که وضعیت اکنون نفت با زمانی که بغداد با چین مذاکره کرده بود بسیار فرق می کند چرا که اکنون قیمت فروش نفت و تقاضای آن در بازارهای جهانی افزایش یافته است.
دولت عراق متوجه شد که آن زمان که دو طرف بر سر شروط اصلی این قرارداد توافق کردند عراق موضع بسیار ضعیفی داشت اما اکنون افزایش قیمت ها، اوضاع را تغییر داده و این قرارداد دیگر به نفع عراق نیست.
2-عامل دوم به امریکا بر می گردد اما با وجود اینکه پیش بینی های طولانی مدت هنوز زود است اما احتمال نمی رود دولت جدید امریکا مسیر روابط خود با چین را که رقیب اصلی خود محسوب می شود، تغییر دهد.
عراق نیز با توجه به اینکه مشکلاتی در زمینه امنیت دارد و امریکا نیز در زمینه امنیت عراق نقش آفرین است تمایلی به همکاری کامل با چین و فاصله گرفتن از امریکا را ندارد چرا که چین هیچ کمکی به عراق در بحث مسائل امنیتی نخواهد کرد.
از طرفی دیگر بسیاری از کارشناسان چینی به علت چالش های امنیتی خطرناک عراق رضایتی از گسترش همکاری اقتصادی با بغداد ندارند.
3-سومین عامل نیز روسیه است چرا که روسیه منافع استراتژیکی در بخش نفت عراق دارد و اکنون با وضعیت بد اقتصادی روسیه به علت تحریم های غرب و تاثیر ویروس کرونا و عدم ثبات در بازارهای جهانی نفت، هدف استراتژیک روسیه، افزایش صادرات نفت به چین است.
از نظر عملی، تحولات نشان می دهد که نقش عراق در امنیت انرژی چین افزایش یافته و روسیه این امر را چالشی برای خود می داند.
از طرفی دیگر عراق علاقه ای به خراب کردن روابط خود با روسیه ای که از آن سلاح می خرد ندارد.
اما چین از این تصمیم عراق در خصوص توقف عقد قرارداد در زمینه نفتی تنها ناراحت می شود و این مساله به فاجعه تبدیل نخواهد شد اما به هر روی چین از طرح های خود برای افزایش حضورش در عراق دست نخواهد کشید.
عراق نیز در نهایت بسیار به روند دولت جدید امریکا، شرایط کلی منطقه و تغییرات در قیمت فروش نفت تکیه خواهد کرد.
