به گزارش نبض‌انرژی، پس از مطرح شدن طرح تخفیف 100 درصدی هزینه برق کم مصرف‌ها تحت عنوان برق امید و تاکید رهبر انقلاب اسلامی بر لزوم ادامه این طرح در سایر حامل‌های انرژی نظیر آب و گاز، وزارت نیرو نسبت به تعمیم طرح برق امید به حوزه آب نیز اقدام کرده و شرایط را برای رایگان کردن هزینه آب مشترکان خانگی کم مصرف مهیا کرد.

بر همین اساس و به منظور آگاهی از جزئیات طرح امید در حوزه آب به سراغ حمید رضا کشفی، معاون نظارت بر بهره برداری شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور رفتیم تا در جریان آخرین جزئیات این طرح قرار بگیریم.

مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است:

*هدف طرح آب امید، صرفه جویی 80 میلیون مترمکعبی آب در سال

فارس: ایده رایگان شدن هزینه آب مصرفی مشترکان خانگی کم مصرف دقیقا مرتبط با چه زمانی است و از کجا می‌آید؟

کشفی: تامین آب شرب پایدار در نقاط شهری و روستایی نیازمند توسعه زیرساخت شبکه آب و فاضلاب است، برای مثال یک شهر باید دارای مخزن آبی باشد تا اگر در یک روز میزان مصرف آب بین 20 تا 25 درصد افزایش پیداکرد، مخزن مورد نظر توان تامین آب در این منطقه را پوشش دهد یا شبکه‌های انتقال آب به طور مکفی سالم باشند و ایستگاه‌های پمپاژ به طور مداوم به روز‌رسانی شده باشند.

در همین راستا و به منظور توسعه زیرساخت شبکه فاضلاب 2 راه پیش روی ما است. مسیر اول مرتبط با حوزه ارتقای کیفی است که نیازمند سرمایه‌گذاری درشت دولتی است و راه دوم مرتبط با اصلاح مصرف آب شرب خانگی در شرایط پیک مصرف است تا به کمک آن نیاز به توسعه بیش از حد شبکه آب و فاضلاب برای پاسخگویی به بیشترین مصرف آب وجود نداشته باشد. البته به عقیده من این 2 شیوه از هم جدا نبوده و اتخاذ همزمان رویکردها می‌تواند زمینه تامین آب شرب پایدار را مهیا سازد.

فارس: طرح تخفیف 100 درصدی هزینه آب مشترکان کم مصرف اساسا چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

کشفی: میزان آب شرب تولید، تصفیه و توزیع شده در نقاط شهری و روستایی نزدیک به 8 میلیارد متر مکعب آب در هر سال است که حدود 6.5 میلیارد متر مکعب به نقاط شهری و مابقی به نقاط روستایی تخصیص پیدا می‌یابد، به طور کلی صرفه جویی 200 تا 250  میلیون متر مکعب آب شرب خانگی در سال منجر به خارج شدن تعدادی از شهرهای ما از حالت تنش آبی می‌شود. پیش‌بینی ما از طرح تخفیف 100 درصدی هزینه آب مشترکان کم مصرف خانگی این است که 80 تا 100 میلیون متر مکعب از این آب صرفه جویی شود.

این یعنی اگر مشترکان آب خانگی مطابق پیش‌بینی ما رفتار کنند و تعداد 3.9 میلیون مشترک کم مصرف که کمتر از یک سوم الگوی مصرف، آب استفاده می‌کنند، بیشتر بشوند، ما می‌توانیم در زمان پیک مصرف یک حجم آب صرفه‌جویی شده داشته باشیم و نیاز به توسعه بیش از حد در این زمان نداشته باشیم.

*صرفه جویی در مصرف آب، هزینه‌های وزارت نیرو را کاهش می‌دهد

فارس: آیا این طرح اصلاح الگوی مصرف را هدف گرفته یا به منظور حمایت از اقشار کم‌درآمد تهیه شده است؟

کشفی: طراحان طرح تخفیف 100 درصدی هزینه آب مشترکان کم مصرف که مهندسان همکار بنده هستند، به دنبال اصلاح الگوی مصرف هستند. حال اگر این طرح به نحوی برنامه‌ریزی شده تا حمایت از اقشار آسیب‌پذیر نیز مد نظر قرار گیرد، امر پسندیده‌ای است، اما هدف اصلی این طرح اصلاح الگوی مصرف و است و اینکه بگوییم طرح آب امید تنها برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر مد نظر قرار گرفته صحیح نیست و ارائه خدمات بهتر به مردم مد نظر شرکت آب و فاضلاب کشور است.

فارس: اصلاح الگوی مصرف از چه طریقی می‌تواند به ارائه خدمات بهتر به مردم منتج شود؟

کشفی: طبیعتا زمانی‌که مصرف آب در پیک به دلیل صرفه‌جویی ناشی از این طرح کاهش پیدا کند، نیاز به هزینه‌کرد دولت به منظور ارتقای زیرساخت پاسخ به پیک مصرف آب نیز کاهش پیدا کرده و لذا دیگر نیازی به سرمایه وجود ندارد.

*شناسایی مشترکان کم مصرف، پرمصرف و بد مصرف در دستور کار دولت

فارس: در حال حاضر رده‌بندی تعیین مشترکان کم مصرف، پر مصرف و بد مصرف به چه طریقی انجام می‌شود؟

کشفی: 70 درصد از کل آب شرب تامین شده در نقاط شهری و روستایی سهم 60 درصد از مردم می‌شود و 30 درصد از آب باقی مانده توسط 40 درصد از مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد، به عبارت دیگر ما شاهد برقراری عدالت در نظام توزیع یارانه تولید، تصفیه و توزیع آب نیستیم و شاهد پرداخت یک مبلغ پنهان به افراد پرمصرف هستیم. الگوی مصرف آب در هر ماه برای یک خانوار 15 متر مکعب تعیین شده است، البته این رقم در اقلیم‌های مختلف کشور متفاوت بوده و از 13 تا 18 مترمکعب متغیر است.

در این شرایط مشترکانی که کمتر از 1 سوم الگوی تعیین شده یعنی به طور متوسط در کشور کمتر از 5 مترمکعب در ماه به مصرف آب می‌پردازند، مشترکان کم مصرف ما را شامل شده و در حال حاضر 3.9 میلیون مشترک شمارش شده‌اند. همچنین اگر میزان مصرف یک مشترک خانگی در کشور به طور متوسط بین 15 تا 30 مترمکعب باشد، این مشترک از دیدگاه ما پر مصرف بوده و مشترکی که بیش از 30 مترمکعب در ماه آب مصرف می‌کند، مشترک بد مصرف قلمداد می‌شود.

توجه کنید که 30 متر مکعب میزان مصرف آب معادل 20 هزار بطری 1.5 لیتری آب است. یعنی یک مشترک بد مصرف در یک ماه 30 روزه به طور متوسط در هر روز حداقل 670 شیشه آب 1.5 لیتری آب مصرف می‌کند که عدد بسیار بالایی است. در چنین شرایطی مشترکانی که کم مصرف هستند، مشمول تخفیف 100 درصدی آب خواهند شد، البته مشترکان بد مصرف نیز مشمول افزایش قیمت هستند اما رقم این افزایش قیمت در حال کارشناسی شدن بوده و در ادامه طرح بیان خواهد شد.

فارس: آیا برآوردی از بار مالی ناشی از ارائه تخفیف 100 درصدی قیمت آب برای مشترکان کم مصرف موجود است؟

کشفی: در حال حاضر به جمع‌بندی پیرامون این برآورد نرسیده‌ایم و این آمار بعد از صدور اولین دوره قبض‌های آب به طور دقیق مشخص خواهد شد، اما به دنبال این هستیم، در فازهای بعدی این طرح میزان کاهش درآمدها را مشخص کرده و این رقم را از محل افزایش تعرفه مصرف آب پرمصرف‌ها و بد مصرف‌ها جبران نماییم.

*جبران هزینه تخفیف 100 درصدی مشترکان کم مصرف با افزایش تعرفه مشترکان پرمصرف و بد مصرف

فارس: بر اساس مصوبه هیئت وزیران پیرامون طرح تخفیف 100 درصدی هزینه آب مشترکان کم مصرف، وزارت نیرو باید میزان افزایش تعرفه آب بد مصرف‌ها را محاسبه و این رقم را به شورای اقتصاد پیشنهاد دهد، آیا برآوردی در این زمینه انجام شده است؟

کشفی: ما در بخش آب به دنبال این هستیم که مشترک پر مصرف را از مشترک بد مصرف جدا کنیم و پس از آن نسبت به افزایش تعرفه پرمصرف‌ها اقدام کرده و کسری تراز شرکت‌های آب و فاضلاب ناشی از تخفیف 100 درصدی به مشترکان کم مصرف را با افزایش تعرفه بد مصرف‌ها جبران کنیم.

در حال حاضر با توجه به مهلت 1 ماهه هیئت وزیران،  همکاران بنده در حال فعالیت هستند و در اسرع وقت نسبت به ارائه افزایش قیمت در پلکان پرمصرف و بد مصرف اقدام خواهند کرد. البته این رویکرد در دولت و مجلس شورای اسلامی مورد تایید  قرار گیرد و به کمک آن نسبت به توزیع عادلانه یارانه تولید، تصفیه و توزیع آب اقدام نماییم. بر اساس این رویه مشترک بد مصرفی که 2 برابر الگوی تعیین شده نسبت به مصرف آب اقدام کرده و به تمام هشدارها و نکات عنوان شده برای کاهش مصرف بی‌توجه است، باید هزینه واقعی تامین آب شرب را پرداخت کند.

فارس: بر این اساس طرح آب امید در فاز اول اجرا سودآوری برای وزارت نیرو ندارد و تنها هزینه تخفیف 100 درصدی مشترکان کم مصرف با استفاده از افزایش تعرفه سایر مشترکان جبران خواهد شد؟

کشفی: در فاز اول اجرا که هنوز تعرفه پرمصرف‌ها اضافه نشده است، شاهد 200 تا 300 میلیارد تومان ضرر برای مجموعه وزارت نیرو هستیم ولی در فازهای بعدی با افزایش هزینه تعرفه پرمصرف‌ها و بد مصرف‌ها این رقم جبران خواهد شد.

*اصلاح الگوی مصرف تنها راه نجات صنعت آب در کشور است

فارس: در دنیا یک ادبیات واحد به نام نظام تعرفه‌گذاری  IBT یا نظام تعرفه گذاری بلوکی  وجود دارد، طرح آب امید تا چه اندازه بر این نظام تعرفه‌گذاری منطبق است؟

کشفی: ما در کشورهای توسعه یافته در بخش تعرفه‌گذاری شاهد 2 رویکرد هستیم، یک رویکرد مشابه نظام تعرفه‌گذاری ما همراه با یارانه برای دهک‌های کم درآمد بوده و رویکرد دوم در کشورهای نظیر آلمان بدون یارانه در نظر گرفته می‌شود، برای مثال در کشور آلمان هزینه تولید و توزیع به همراه ارزش افزوده از مشترک خانگی گرفته می‌شود و هر متر مکعب آب و پساب روی هم نزدیک به 4 یورو هزینه دارد. در کشور ما حاکمیت تصمیم گرفته است، بخش از این هزینه  توسط دولت پرداخت شده و بخشی هم توسط مردم تامین شود، لذا در این شرایط سعی می‌کنیم میزان یارانه پرداختی به کم مصرف‌ها را از طریق افزایش تعرفه پرمصرف‌ها و بد مصرف‌ها جبران کنیم. البته تا به حال نتوانستیم متوسط هزینه فروش آب را به متوسط قیمت تمام شده نزدیک کنیم، یعنی وقتی همه آورده مشتری را با کل هزینه انجام شده مقایسه می‌کنیم، شاهد زیان انباشت گسترده هستیم که باید توسط دولت تامین شود. این زیان منجر به ناتوانی در نگهداری و بازسازی شبکه آب و فاضلاب شده و این شبکه زودتر از عمر مفید خود از مدار خارج می‌شود. لذا هدف ما حرکت به سمت تطبیق با ادبیات جهانی تعرفه‌گذاری خواهد بود.

فارس: بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی معتقدند، با در نظر گرفتن شرایط کنونی، چاره‌ای جز حرکت به سمت اصلاح نظام تعرفه‌گذاری انرژی وجود ندارد، تا چه اندازه با این نگاه در حوزه آب موافق هستید؟

کشفی: در حوزه آب با این عقیده مطرح شده بسیار موافق هستم. زمانی هست که شما یک ماده مازاد دارید و این ماده استفاده‌ای برای شما ندارد، حال این را به مردم می‌فروشید و هزینه اندکی هم بابت آن می‌گیرید، اما در ارتباط با مسئله آب اصلا این گونه نیست و کشورما در اقلیم گرم و خشک جهان واقع شده و آب برای ما مسئله حیاتی و امنیتی است. در حالی که 1 درصد از جمعیت دنیا در ایران متمرکز شده است، اما میزان ذخایر آب تجدید شونده در ایران 0.1 کل این منابع در دنیا است و ما با مسئله کمبود در این حوزه مواجه هستیم. مهمترین راه کنترل مصرف در چنین شرایطی بحث تعرفه‌گذاری است و ما چاره‌ای جز اصلاح این نظام تعرفه گذاری نداریم. زمانی که شما آب را در مدارس رایگان می‌کنید و این امر مورد سواستفاده بسیاری قرار می‌گیرد، نمی‌توانید در همان مدرسه به دانش آموزان درس مدیریت مصرف بدهید. بنده معتقدم مشترکان خانگی پرمصرف و بد مصرف هزینه تمام شده آب را بپردازند و این اصلاح تعرفه‌گذاری به بدنه کشاورزی هم هدایت شود، زیرا تا زمانی که ارزش واقعی آب از مصرف کننده مطالبه نشود، شاهد اسراف این منابع خواهیم بود.

*طرح تخفیف 100 درصدی هزینه آب برای مشترکان کم مصرف خانگی از 1 دی ماه آغاز شده است

فارس: در مصوبه هیئت وزیران این تکلیف به عهده وزارت نیرو قرارداده شد تا شرایط برای آگاهی بخشی و همچنین کاهش مصرف مشترکان مهیا شود. اقدامات برنامه ریزی شده برای تحقق این خواسته هیئت وزیران شامل چه مواردی است؟

کشفی: ما برای تحقق این خواسته هیئت محترم وزیران ابتدا به ساکن یک کمیته ملی اطلاع‌رسانی را ایجاد کردیم به تبع آن کمیته‌‌های استانی اطلاع رسانی برای آگاهی بخشی به مردم ایجاد شد. از طرفی نصب و توزیع تجهیزات کاهنده نظیر سرشیرهای کم مصرف نیز در دستور کار قرار گرفته تا شاهد تحقق اهداف آب امید و اصلاح الگوی مصرف این مایع حیات در کشور باشیم.

فارس: اولین دوره قبض‌های صادر شده که به نوعی اولین نتایج طرح تخفیف 100 درصدی هزینه آب برای مشترکان کم مصرف خانگی به حساب می‌آید، در چه زمانی صادر می‌شود؟

کشفی: طرح امید از 1 دی ماه سال جاری آغاز شده است و در پایان دی‌ماه فراینده کنتورخوانی آغاز خواهد شد. بر همین اساس 15 بهمن اولین دوره قبوض پس از آغاز طرح تخفیف 100 درصدی هزینه آب برای مشترکان کم مصرف خانگی آماده‌سازی خواهد شد. البته برای تکمیل نتایج این طرح نیاز به صادرکردن چند دوره قبض هست و پس از آن می‌توان نتایج را ارائه کرد.

مصاحبه از محمد عنایتی نجف آبادی