فرصت انرژی ایران از توافق با چین
فرصت انرژی ایران از توافق با چین
قرارداد گسترده تجاری با چین میتواند راهگشای حل مشکل انتقال انرژی از مسیر ایران باشد. یک مقام مطلع در این زمینه به نبض انرژی خبر داد که با اجرایی شدن این قرارداد انتقال انرژی از مسیر ایران میسر میشود. طی دهه های اخیر مخالفت همه جانبه آمریکا با ایران مانع تحقق این امر مهم شده است. مسیر ایران بهترین راه انتقال انرژی منطقه است.

به گزارش نبض انرژی طی هفته های اخیر موضوع قراداد گسترده ایران با کشور چین محور بحث های انرژی است. موافقان و مخالفان این موضوع عمدتا دو طیف اصلی سیاسی کشور منتسب به دو جریان اصلی اصولگرا و اصلاحطلب هستند. البته دیگر جریانات نیز به نقد و تمجید آن پرداخته اند. نکته حایز اهمیت این است که طرف های مناظره نگاه سیاسی به این موضوع دارند و کمتر از زاویه تخصصی و کارشناسی به آن پرداخته اند.

از نظر تحلیلگر نبض انرژی نگاه کارشناسی و تخصصی راهگشا تر خواهد بود. هر چند هنوز اطلاعاتی از چند و چون این قراداد تجاری نداریم ولی شرایط منطقه ای و جهانی ایران باعث شده تا به فواید این توافق احتمالی توجه شود. در شرایط تحریمی کنونی و نیاز کشور به ارز حاصل از انرژی و نیاز بخش های گوناگون داخلی حوزه های گوناگون انرژی ایجاب میکند تلاش کنیم با کسب اطلاع از بندها و شرایط قرارداد در آینده موشکافی دقیق تری در این زمینه داشته باشیم.

با اجرایی شدن این قرارداد کشور از بن بست فعلی خارج میشود. ابعاد گسترده اقتصاد چین و نیاز این کشور به منابع فراوان انرژی فرصت خوبی برای ارزآوری ایران است. در عین حال میتوان به این قرارداد از منظر صدور انرژی ایران به جهان نگریست. طی دهه های اخیر مانع آمریکا همه جا جلوی ایران بوده و این مانع در حال تشدید شدن است.

حال باید صبر کنیم تا ابعاد جدیدی از این قرارداد مشخص شود. مخالفان میزان تجارت ایران با چین را کم میدانند. ولی تقابل روزافزون آمریکا و چین که بیشتر محور اقتصادی و انرژی دارد حاوی فرصت خوبی برای گسترش همه جانبه روابط تجاری و اقتصادی ایران و چین به ویژه در حوزه انرژی است.

خبرآنلاین هفته گذشته در این زمینه نوشت: دیپلماسی اقتصادی ایران این روزهابیش از هر زمان دیگر فعال تر شده است. چه بسا که استارت آن زمان جنگ تحمیلی با ریاست مرحوم هاشمی رفسنجانی آغاز شد و امروز که شدت تحریم ها بیشتر شده است وزارت خارجه کشورمان هم تمام نیروی خود را برای حل اقتصاد و معیشت مردم و ورود ارز به کشور گذاشته است. در همین راستان قرارداد ایران و چین یکی از پربحث ترین اتفاقات روزهای اخیر کشور شده است. همچنین سفر الکاظمی به تهران نیز حول محور همین موضوع و تزریق ارز به کشور صورت گرفت. در همین باره با علی اصغر زرگر کارشناس پیشکسوت مسائل بین الملل در اینباره گفتگو کرده ایم که در ادامه می خوانیم:

مراودات اخیر وزارت خارجه با کشورهای همسایه و بعضا دوست را چه طور ارزیابی می کنید و در چه راستایی صورت گرفته است؟

اخیرا شاهد تحرکات تازه ای در دیپلماسی اقتصادی ایران بوده ایم. از بحث سند راهبردی 25 ساله ایران و چین، تمدید قرارداد با روسیه و سفر نخست وزیر عراق به ایران.اما فعالتر شدن دیپلماسی اقتصادی ایران موضع تازه ای نیست. ایران مدت هاست که در تحریم و تنگنا به سر می برد. از زمان جنگ بین ایران و عراق، کشورمان همواره سعی داشته تا اقتصاد بین المللی خود را به هر گونه ای که شده است تقویت کند. در این مسیر ایران متحمل هزینه هایی نیز شده است. در برهه ای مجبور به خرید غیرمستقیم و دیگر موارد شدیم که بعدها به “دور زدن تحریم ها” معروف شد.

ایران همچنین با مشکلاتی در خصوص فروش نفت و تأمین مواد اولیه روبرو بود، اما در نهایت زیر بار کشورهای سلطه گر نرفت و امتیازی به آنان نداد. برای ایستادگی و مقاومت در برابر جهان سلطه نیاز به برنامه ریزی بودیم که ایران در نهایت دیپلماسی اقتصادی را برای رهایی از چالش های موجود در دستور کار خود قرار داد.

در این برهه نیز ایران سعی بر این دارد تا روابط اقتصادی خود را با کشورهای مختلف تقویت کند. از زمان همه گیری ویروس کرونا چند ماهی سپری شده و به همین دلیل کشورهای بسیاری را در دنیا با مشکلات اقتصادی روبرو کرده است.

برخی ناظران می گویند که این فقط شامل ایران نیست بلکه این روزها کشورهای جهان همگی به دنبال خودکفایی افتاده اند خصوصا پس از روی کار امدن ترامپ و شیوع گسترده کرونا، نظر شما چیست؟

آمار بالای بیکاری، فلج شدن بخش های مختلف اقتصاد، محدود شدن رفت و آمدهای هوایی و زمینی و دیگر عوامل سبب شده تا قیمت نفت در جهان با شیب تندی کاهش یابد. اگر این کشورها حتی به اندک موفقیتی هم در راستای مهار ویروس کرونا دست یابند شکی نیست که بایدتدابیر تازه ای برای برون رفت از معضلات اقتصادی بیاندیشند و از همه مهمتر سیاست های اقتصادی ملی گرایانه جدیدی را در پیش بگیرند. افزایش میزان تعرفه ها و کاهش میزان وابستگی تولید از جمله سیاست هایی است که کشورهای زیادی به دنبال آن هستند. از همین رو به نظر می رسد که خوداتکایی و تولید داخلی در بسیاری از کشورها پدیدار خواهد شد.

در همین راستا اوضاع برای ایران نیز راحت تر شده است و با توجه به این شرایط به دنبال بهره گیری از فرصت های موجود است. همانطور که شاهد هستیم رقابت های بین المللی میان آمریکا با کشورهای غربی و همینطور رقابت کشورهای غربی با آمریکا به علاوه چین و روسیه افزایش یافته و با گذشت زمان بر شدت آن نیز افزوده خواهد شد. در همین حال آمریکا و کشورهای غربی سعی خواهند کرد که تجارت بین المللی خود را محدود کنند و در مسیری گام بردارند که روند تولید به جای اینکه در کشورهایی مانند چین و غیره انجام شود در داخل شکل بگیرد و متعاقباً با افزایش تعرفه ها، درصد بیکاری کاهش یافته و بخش های ورشکسته اقتصادی بار دیگر احیا شوند. چنین فضایی فرصت خوبی را برای ایران فراهم می کند که از غرب به شرق تمایل پیدا کند و در این بین با کشورهایی که با آمریکا اختلاف شدید دارند ائتلاف اقتصادی تازه ای تشکیل دهد. روابط اقتصادی ایران با روسیه می تواند پررونق تر از گذشته شود؛ به خصوص با چین که با افزایش سطح تنش ها با غرب و آمریکا و همچنین سد تعرفه ها، به تدریج انگیزه همکاری این کشور با ایران می تواند در آینده ای نزدیک پررنگ تر شود.

پس همه این ها برمی گردد به راهبرد دیپلماسی اقتصادی کشور؟

بله، دیپلماسی اقتصادی ایران از دیرباز فعال بوده و همواره سعی بر این بوده تا به بهترین شکل از فضای تنش آلود قدرت های بزرگ به نحو احسن استفاده شود. روابط اقتصادی با کشورهای همسایه از جمله عراق نیز برای دو کشور حائز اهمیت بوده است. در عراق طیف های مختلفی وجود دارند که از آمریکایی ها دل خوشی ندارند و سیاستمداران این کشور نیز به خوبی اهمیت روابط اقتصادی با کشورهای همسایه را درک می کنند. آنها بر این مساله واقفند که رونق و شکوفایی اقتصادی و همچنین برقراری صلح بدون روابط با کشورهای همسایه ممکن نیست. برای اهمیت این موضوع می توان به اظهارات زلمی خلیلزاد نماینده آمریکا در امور صلح افغانستان اشاره کرد که گفته بود برقراری صلح در افغانستان تا حدود زیادی به ایران بستگی دارد و ایران با صلح آمریکایی موافق نیست. چنین موضوعی به خوبی نشان می دهد که ایران چه نقش مهمی در ایجاد صلح و ثبات در منطقه و همچنین اقتصاد منطقه دارد. حتی مقام های عراقی نیز بارها اعلام کرده اند که حل معضلات بزرگ این کشور مانند تأمین برق، گاز و از همه مهمتر امنیت به ایران وابسته است.

در رابطه با چین هم به همین صورت است؟ ایا در حالی که شما می گویید جهان به سمت خودکفائی در حرکت است با توجه به اینکه ایران نیز پس از انقلاب این سیاست را پیشه کرده، تحلیل شما از سند 25 ساله چیست و چه نفعی برای ایران دارد؟

دیپلماسی اقتصادی این در این روزها در حالی فعال تر به نظر می رسد که کشورهای مختلف دنیا به طور کامل از تبعات بیماری کووید 19 متأثر نشده اند و پیامدهای سنگین تر آن به صورت میان مدت و حدود یک سال دیگر به طور خاص نمود پیدا خواهد کرد. در چنین فضایی که بازنگری اقتصادی صورت می گیرد و کشورها تولید ملی را جایگزین خواهند کرد فرصتی مغتنم پیش رو خواهد بود تا کشور چین بیش از پیش به سمت ایران گرایش پیدا کند. ایران با دارا بودن منابع عظیم انرژی مانند نفت و گاز می تواند نقش مهمی برای چین ایفا کند. ایران در بحث انرژی مانند کشورهای دیگر چون عربستان، قطر و غیره به آمریکا وابسته نیست و در بحث انرژی دارای استقلال مطلق است. چنین امتیازی چینی ها را ترغیب خواهد کرد که به تهران متعهد باشند تا در دراز مدت بتوانند این منابع را از ایران خریداری کنند. ایران پیش از این نیز همکاری هایی با چین در زمینه های مختلفی چون استفاده از تکنولوژی در زمینه ماشین آلات داشته است اما ضرورت قانونمند شدن این همکاری ها در قالب قرارداد می تواند نفع بیشتری را برای ایران به همراه داشته باشد.

در خصوص همکاری های ایران با چین انتقاداتی هم مطرح می شود. در خصوص روسیه این کشور در زمینه گاز همواره سعی بر این داشته تا نگاه ایران به سمت شرق باشد. مسکو درصدد آن است تا در زمینه گاز اهرم فشار را روی اروپا حفظ کند. حتی در برهه ای شاهد مذاکرات سوئیسی ها با ایران در خصوص خط لوله گاز به اروپا بود که به نتیجه نرسید. اما باید توجه داشت که در موضوع نفت چنین نیست و روسیه با ایران رقابتی ندارد و چینی ها به راحتی می توانند آن را از ایران خریداری کنند.

در خصوص روابط تهران و پکن نیز با توجه به نزدیک بودن انتخابات در ماه نوامبر، آمریکایی ها سعی دارند اهرم فشار را بر روی ایران حفظ و چینی ها را از تجارت با ایران منصرف کنند. حتی صحبت از تحریم چین در صورت روابط اقتصادی با ایران نیز می شود که این موضوع به مسائل سیاسی، امنیتی و نظامی وابسته است. آنچه که بین پکن و واشنگتن می گذرد رقابت اقتصادی نیست؛ چرا که آمریکایی ها چین را یک رقیب امنیتی و استراتژیک در آسیای شرقی می دانند. مسائل سیاسی، امنیتی و نظامی وزن مهمی در این بین دارند و به نظر می رسد در این موضوع چین در مقابل آمریکا ایستادگی کند. پکن به خوبی می داند که رقابتش به آمریکا صرفا در بُعد اقتصادی نیست و با توجه به پروژه وسیعی که در منطقه خاورمیانه دارد به نزدیک شدن خود به ایران ادامه خواهد داد.

سند راهبردی ایران و چین دارای ابعاد وسیع و گسترده ای است که باید به صورت عمقی آن را بررسی کرد. تحقیق روی جزئیات قرارداد به منظور انعقاد قراردادهای دیگر بسیار حائز اهمیت است تا در پی آن جمهوری اسلامی بتواند علاوه بر ایجاد اشتغال مسائل توسعه ای را نیز به پیش ببرد. بی شک در این راه پر و پیچ خم آمریکایی ها نیز دست بسته نخواهند نشست و به تبلیغات خود برای سنگ اندازی و تخریب روابط دو کشور ادامه خواهند داد. در دوره ای که آمریکا تمام توان خود را برای محاصره اقتصادی ایران به کار بسته است جمهوری اسلامی ایران نیز باید متقابلا بیش از هر زمان دیگری فعالتر عمل کند تا در نهایت بتواند یک ائتلاف اقتصادی را در مقابل فشارهای آمریکا تشکیل دهد. از همین رو به نظر می رسد که از لحاظ تاکتیکی و استراتژیک چین و روسیه در خط مقدم این ائتلاف قرار خواهند داشت.

یحیی آل‌اسحاق ، درباره زوایای استراتژی نفتی و گازی ایران در قرارداد احتمالی 25 ساله با چین اظهار داشت: البته این موضوع هنوز پیشنهاد اولیه است و در مورد آن مذاکره می‌کنند، در هر حال یکی از نیازهای اساسی چین در جایگاه اقتصاد دوم و یا حتی اول جهان نفت و گاز است، طبق پیش‌بینی‌ها روزی 12 میلیون بشکه مصرف نفت خواهد داشت که بنا دارد نیمی از این میزان را از کشورهای خاورمیانه مثل ایران و عراق تامین کند، بنابراین این قراراد می‌تواند تضمین و تحقق برنامه‌ توسعه  اقتصادی این کشور باشد. استراتژی حال و آینده ایران نیز تعامل با تمام دنیا جز اسرائیل است، چین در مهندسی اقتصادی جهان نقش بالایی دارد، که ما می‌توانیم با تعامل مثبت اهداف منافع ملی را محقق کنیم.

وی افزود: اکنون چین با 130 کشور روابط اقتصادی دارد بزرگترین این کشورها امریکا و بعد اروپا است، تعجب‌آور که چطور تعامل چین با امریکا و اروپا خوب است، اما به رابطه ایران و چین که می‌رسد، عده‌ای مشکل ایجاد می‌کنند. اکنون روابط ایران و چین هم یک تعامل دو طرفه است، این کشور روزانه به 12 میلیون بشکه نفت نیاز دارد که بخشی از آن را از ایران تامین می‌کند، در مسیر نقل و انتقالات نفت و کالا نیز نیاز به مسیر زمینی دارد که در این رابطه جاده ابریشم مطرح است. ما نیز برای توسعه کشور و امور زیربنایی مثل ریل، راه‌آهن، مخابرات، بنادر و نفت به تکنولوژی نیاز داریم، چین در بسیازی زمینه‌ها از جمله خط‌آهن، ریل، هایتک، مخابرات و آی‌تی جزء اولین‌ها است و می‌تواند نیاز ما را تامین کند.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق گفت: ما اکنون در حوزه نفت حدود 200 میلیارد دلار پروژه تعریف شده داریم که نیاز به سرمایه‌گذاری دارد، در حوزه ریل حداقل 17 میلیارد دلار برنامه مدون داریم که باید اجرا شود در امور زیربنایی بسیاری طرح آماده و مصوب داریم که نیاز به سرمایه‌گذاری دارند، از طرف دیگر نیاز به فروش نفت و بازار داریم، چین اولین بازار ما در صادرات غیرنفتی و تامین مواد اولیه است، بنابراین روابط دو کشور بر پایه نیاز دوطرفه است.

وی خاطرنشان کرد: ما تاکنون در اکثر رابط تجاری با غرب به مشکل برخوردیم، دنیای غرب همواره بدعت‌هایی با ما داشته مثلا پروژه‌های نیروگاه و یا انرژی هسته‌ای را ترک کردند، در تامین کالاهایی مثل دارو و مواد غذایی محدودیت ایجاد می‌کنند. کشورهای غربی به تبعیت از امریکا حتی نیاز رادیولوژی و دارویی ما را تامین نمی‌کنند، 100 میلیارد دلار پول در خارج از کشور داریم که همه بلوکه شده است، حال که پنجره‌ای باز شده و با کشور دیگر هم تعامل می‌کنیم باز هم معترضند، دلیل آن این است که تصور می‌کردند با بستن درها بروی ما و انحصاری که ایجاد کرده بودند، تسلیم می‌شویم.

آل‌اسحاق در ادامه تاکید کرد: در هر حال این قرارداد حتما به نفع ما است، اما در هر معامله‌ای باید هوشیارانه عمل کنیم که بهترین‌ها را انتخاب کنیم و مصالح ملی را در رابطه با قیمت و سطح تکنولوژی در نظر بگیریم.

وی درباره تخفیف فروش نفت به چین گفت: تخفیف نفت هنوز قطعی نیست، آنچه مسجل است ما باید بر اساس منافع ملی در زمان و مکان تصمیم بگیریم، باید در هر سنت و شرط حواسمان جمع باشد، باید بدانیم هر بندی از قرارداد در مقابل چه چیزی مطرح می‌شود، ضمن اینکه اگر تخفیفی بابت فروش نفت داده شود، شاید آنها هم محصولات خود را با تخفیف در اختیار ما قرار می‌دهند. این تصور که آنها بر ما سلطه پیدا می‌کنند، اشتباه است، مبنای ما قانون نفی‌سبیل، فرمایشات رهبری و راهبردهای امام است، ما کشوری هستیم که در جنگ تحمیلی تمام دنیا بر علیه ما بود، ولی یک سانتی‌متر از مرزها را از دست ندادیم، امروز نیز سلطه هیچ کشوری را قبول نمی‌کنیم، این نگرانی‌ها به این دلیل است که طرحی که ما را در دایره محدود نگه می‌داشتند شکسته می‌شود.

رئیس اتاق مشترک ایران و عراق یادآور شد: وقتی حتی در مورد تعرفه باید تائیدیه مجلس را داشته باشیم، در مورد توافقنامه با یک کشور قطعا بر اساس اصل 110 قانون اساسی تعیین خط‌مشی و راهبردهای نظام از سوی رهبری تائید می‌شود. هرچند اختلاف نظر سیاسی در جناح‌ها داریم اما در منافع ملی همه یکسان فکر می‌کنند.

وی درباره برنامه چین برای استفاده از مسیر ترانزیتی ایران جهت توسعه میادین نفتی عراق نیز بیان کرد: ایران و عراق وجوه مشترکی دارند، اقتصاد دو کشور مکمل یکدیگرند، یعنی دو کشور در توسعه، امنیت و روابط بین‌الملل با هم نوعی به هم وابستگی دارند، ممکن است همکاری نفتی به صورت کنسرسیوم مشترک سه‌جانبه باشد، اما قطعا مصالح ملی در نظر گرفته می‌شود و عموم جامعه نیز در جریان امور قرار می‌گیرند.

سایت خبری نبض انرژی نیز طی خبری اعلام کرد:

قرارداد گسترده تجاری با چین میتواند راهگشای حل مشکل انتقال انرژی از مسیر ایران باشد. یک مقام مطلع در این زمینه به نبض انرژی خبر داد که با اجرایی شدن این قرارداد انتقال انرژی از مسیر ایران میسر میشود. طی دهه های اخیر مخالفت همه جانبه آمریکا با ایران مانع تحقق این امر مهم شده است. مسیر ایران بهترین راه انتقال انرژی منطقه است. تحریم گسترده و پیگیری سیاست همه چیز بدون ایران از سوی امریکا نه تنها مسیر ایران را غیر فعال کرده بلکه ایران را از حضور در پروژه های منطقه ای انتقال نفت و گاز به جهان باز داشته است.

از نظر وی دوران خط لوله سپری شده است و امروزه انتقال نفت و گاز از طریق کشتی از راه دریا برترین روش است. از نظر عموم کارشناسان ایران ارزان ترین و نزدیک ترین و در عین حال امن ترین مسیر انتقال نفت و گاز حوزه خزر و آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی به جهان است. ضمنن اینکه به دلیل اتصال جغرافیایی با منطقه اولویت حضور در خطوط لوله را اشته است. ولی به دلیل مخالفت امریکا ایران در هیچ پروژه ای شرکت داده نشده است.

اکنون قرارداد تجاری با چین میتواند زمینه را برای انتقال انرژی از مسیر ایران و عرضه به جهان فراهم کند. این منبع آگاه افزود قراداد تجاری با چین ضمن اینکه بازار چین را در اختیار حوزه فولاد و انرژی ایران قرار میدهد به انتقال انرژِ از مسیر ایران کمک میکند. اکنون در شرایط تحریم شدید کشتی های چینی نیز در این زمینه موثرند.

در حال حاضر باید منتظر ماند تا ابعاد این قرارداد روشن شود.